(ir al contenido)

navarra.es

Castellano | Euskara | Français | English

LEXNAVARRA


Versión para imprimir
Versión en castellano

17/2010 FORU LEGEA, azaroaren 8koa, Nafarroako Foru Komunitatean osasunaren alorrean pertsonek dituzten eskubideei eta betebeharrei buruzkoa Nota de Vigencia

BON N.º 139 - 15/11/2010

  ATARIKO TITULUA. Xedapen orokorrak

  I. TITULUA. Pertsonek osasuna delaeta dauzkaten eskubideak

  I. KAPITULUA. Pertsonen gaineko eskuhartze publikoak, osasun publikoko eta eskubideak ziurtatzeko arrazoiengatik

  II. KAPITULUA. Osasun laguntza eskuratzeko eskubidea

  III. KAPITULUA. Laguntza zerbitzuekin loturiko eskubideak

  II. TITULUA. Ahultasun handieneko kolektiboen eskubideak

  III. TITULUA. Intimitatearekin eta konfidentzialtasunarekin lorturiko eskubideak

  I. KAPITULUA. Intimitatea

  II. KAPITULUA. Konfidentzialtasuna

  IV. TITULUA. Informazioaren eta partehartzearen arloko eskubideak

  I. KAPITULUA. Informazio orokorra

  II. KAPITULUA. Laguntzari buruzko informazioa

  III. KAPITULUA. Parte hartzea

  V. TITULUA. Borondatearen autonomiari buruzko eskubideak

  I. KAPITULUA. Hautatzeko eta baimen informatua emateko eskubidea

  II. KAPITULUA. Aurretiazko borondateak

  III. KAPITULUA. Ikerketarekin eta esperimentazio zientifikoarekin lotutako eskubideak

  VI. TITULUA. Osasun dokumentazioaren arloko eskubideak

  I. KAPITULUA. Historia klinikoa

  II. KAPITULUA. Bestelako dokumentazioa

  VII. TITULUA. Pertsonek osasuna delaeta dauzkaten betebeharrak

  VIII. TITULUA. Osasunzentro, zerbitzu eta establezimenduetako eskubide profesionalak

  IX. TITULUA. Osasunzentro, zerbitzu eta establezimenduetako eskubide profesionalen betebeharrak

  X. TITULUA. Zehapen araubidea

ZIOEN AZALPENA

I

Osasun laguntzako sistemen aurrean pertsonek -erabiltzaile nahiz gaixo- dituzten eskakizunak, beharrak eta itxaropenak pixkanaka aldatzen joan dira. Bilakaera hori, izan ere, kokatu behar da pertsonen autonomian eta haien eskubideen baieztapenean oinarrituriko eredu bat sustatzen duen aldaketa sozialeko testuinguru zabalago batean. Pertsonek osasunaren arloan dauzkaten eskubideak, horrela, giza eskubideen beste adierazpide bat dira, eta eskubide horiek aitortzea askatasunak osasun-harremanen esparru zehatzean duen proiekzio bat besterik ez da, ulertuta askatasuna antolamendu juridikoaren goreneko balio bat dela, bai eta pertsonaren duintasunarekiko eta haren nortasunaren garapen librearekiko errespetuaren agerpen bat ere. Adierazi beharra dago duintasuna pertsonak berezko duen balio espiritual eta moral bat dela, bereziki adierazten dena norberaren bizitzaren autodeterminazio kontziente eta arduratsuan.

Mendebaldeko gizarteen ingurune kulturalean, osasun lanbideen jarduera eta medikuntza-lana iragan dira eredu paternalista batetik -ongintzaren printzipio etikoan oinarrituriko harreman-sistema batekin- funtsean pertsonaren autonomia-printzipioan bermatzen den beste eredu batera, non profesionalek beren irizpide profesionala gaixoaren borondatearen menpe edo haren baldintzapean jartzen baitute, gaixoa bera baita laguntza-prozesuaren protagonista eta ardurakidea.

XX. mendearen bigarren erdian zehar, nazioarteko erakunde ugarik, bai eta haien menpeko organismo eta erakundeek ere, eskubideei buruzko deklarazio-agiriak argitaratu izan dituzte, eraginkortasun juridiko ez beti berdinarekin. Nolanahi ere, agiri horietan pertsonek osasun arloan parte hartzeko eta hartan ardurakide izateko borondate argia izan dezaten sustatu nahi izan da. Bereziki nabarmendu beharra dago gaixoen borondatearen autonomiarekiko errespetua, haiengan eragina duten osasun jarduera guztietan.

Gaixoen eskubideak harreman kliniko eta laguntzazkoen oinarrizko ardatz gisa egituratu dira, eta haien substratua dira. Deklarazio horiek isla argia izan dute osasun arloko arauetan, nazioartean nahiz nazioan, bai eta arau horien jurisprudentziaren bidezko interpretazioan ere.

Nazioarteko esparruan, honakoak aipa daitezke nabarmentzeko moduko arau gisa: Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala, 1948ko abenduaren 10ekoa; Giza Eskubideak eta Oinarrizko Libertateak Babesteari buruzko 1950eko azaroaren 4ko Hitzarmena; Europako Gutun Soziala, 1961eko urriaren 18koa; eta, azkenik, Eskubide Zibil eta Politikoei buruzko Nazioarteko Hitzarmena, 1966ko abenduaren 16koa. Nabarmentzekoa da, gaixoarekiko errespetuaren eta babesaren joera modernoaren hastapen gisa berebiziko garrantzia izan baitzuen, Giza Eskubideak eta Gizakiaren Duintasuna Biologiaren eta Medizinaren Aplikazioetatik Babesteko Europako Kontseiluaren Hitzarmena, 1997ko apirilaren 4an sinatutakoa eta Espainian 2000ko urtarrilaren 1ean indarra hartu zuena.

Halaber, nabarmentzekoak dira Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutuna, Lisboako Itunera eta lehenago uztailaren 30eko 1/2008 Lege Organikoaren bidez gure antolamendu juridikora ekarritakoa; Europako Gaixoen Eskubideak Sustatzeari buruzko Deklarazioa, 1994koa; eta 2002ko azaroko Gaixoen Eskubideei buruzko Europako Gutunaren oinarrizko dokumentua, zeinak gaixoen eskubideei buruzko hamalau printzipio zehaztu baititu, erreferentzia bat izan daitezen osasun sistema nazionalak harmonizatzeko, herritarren eskubideak babeste aldera.

II

Espainiako Konstituzioak, 43. artikuluan, osasun babesaren eskubidea aitortzen du, eta orobat ezartzen du botere publikoei dagokiela, prebentzioko neurrien eta beharrezkoak diren zerbitzu eta prestazioen bidez, osasun publikoa antolatu eta zaintzea. Konstituzioaren VIII. tituluak Estatuaren lurralde-antolamendu berri bat diseinatu zuen, zeinak bidea ematen baitzuen autonomia erkidegoek osasunaren arloko eskumenak izateko. Halaber, Estatuaren eskuetan uzten zuen oinarri horiek erregulatzea eta koordinazio orokorra egitea.

Osasunari buruzko apirilaren 25eko 14/1986 Legeak herritarren eskubideen arloko konstituzio-aurreikuspenak garatu zituen, dauden osasun administrazio publikoei dagokienez. Halaber, herritarren betebeharrak ere erregulatu zituen, osasun sistemako erakunde eta organismoei dagokienez. Eskubide eta betebehar horiek Gaixoaren autonomia eta informazio nahiz agiri klinikoen alorreko eskubide eta betebeharrak arautzen dituen azaroaren 14ko 41/2002 Legearen bitartez modulatu eta zabaldu dira.

Nabarmentzekoak dira, halaber, Osasun Sistema Nazionalaren Kohesioari eta Kalitateari buruzko maiatzaren 28ko 16/2003 Legeak prestazioen alorrean eginiko ekarpenak.

Estatuko aipatutako legedia garatzeko, zenbait foru lege onetsi dira. Osasunari buruzko azaroaren 23ko 10/1990 Foru Legeko 3. artikuluak, zeina maiatzaren 25eko 2/2000 Foru Legearen bitartez aldatu baitzen, ezartzen du Nafarroan bizi diren herritar guztiak, haien legezko egoera edo administrazio egoera edozein dela ere, Foru Komunitatearen esparruko osasun laguntzarako eskubidearen titularrak direla.

Gero, zenbait foru arauren bitartez, beste eskubide batzuk sartu dira Nafarroako Foru Komunitatean. Horien artean, bereziki nabarmentzekoa da pertsona bakoitzak bere osasunari buruz erabakitzeko duen eskubidea, Biziaren gaineko aurretiazko borondateak egiteko eta informazioa eta agiri klinikoak eskuratzeko eskubideei buruzko maiatzaren 6ko 11/2002 Foru Legean islatutakoa, eta programatutako osasun laguntza espezializatua, ez larrialdikoa, jasotzeko gehieneko aldien ezarpena, hain zuzen ere Osasun Laguntza Espezializatuko Bermeei buruzko uztailaren 2ko 14/2008 Foru Legean jasotakoa.

III

Estatuko eta foru erkidegoko legedi hori erreferentzia gisa hartuta, foru lege honek pertsonek osasunaren arloan dituzten eskubideak arautzen ditu, honako helburuarekin: haien edukia antolatu, gaurkotu eta zabaltzea; halaber, gaixoen eskubideen ikuspegian sakontzea, eta zenbait tresna ezartzea, herritarrak, banaka edo taldeka, protagonista izan daitezen osasungintzaren arloko erabakiak hartzeko prozesuan, hala osasun publikoaren arloan, nola banakako osasun laguntzaren arloan. Arauak gaixoei bidea eman behar die ez soilik hobeki ezagutzeko beren eskubideak eta betebeharrak, baita haietaz baliatu ahal izateko ere, halako moduz non areagotu eginen baita herritarren eta osasungintzaren arloko profesionalen eguneroko lanaren segurtasun juridikoa.

Helburu horiek erdiesteko, foru legeak osasunaren arloan pertsonek dauzkaten eskubideak definitzeaz gainera, tresna batzuk ezartzen ditu herritarrak protagonista izan daitezen osasunaren arloari buruzko erabakietan eta beren gaixotasun prozesuaren kudeaketan. Hala eta guztiz ere, herritarrek banakako osasunaren eta osasun kolektiboaren arloko beren ardurak ezagutu behar dituzte eta bere ere egin behar dituzte. Hori dela eta, foru legeak pertsonek zenbait arlotan dituzten betebeharrak zehazten ditu: bere osasunaren zaintza, osasun zerbitzuen erabilera egokia eta osasun arloko profesionalekiko eta beste erabiltzaile batzuekiko errespetua.

Bestalde, foru legeak osasunaren arloan lan egiten duten osasun profesionalen eskubideak eta betebeharrak ere modu sistematikoan arautzen ditu.

Oro har, aipatutako estatu-legeek eta foru legediak berak oinarri gisa ezarritakoen bilduma sistematizatu bat da, baina beste eskubide batzuk ere gehitu dira.

Hartara, gaixoen eta profesionalen eskubideak eta betebeharrak definituz, foru legeak harremanetarako marko seguru eta orekatua ezartzen du, hain zuzen ere harreman kliniko-laguntzazkoen arloan konfiantza legitimoa sorraraziko duena. Izan ere, harreman horretako aldeek elkarri duintasuna, gaitasunak eta ardurak aitortzen dizkiote.

Norberaren eskubideez eta betebeharrez modu arduratsuan baliatzea, konfiantzako esparru batean, beharrezko baldintza bat da pertsonen osasuna mantentzeko eta hobetzeko eta osasun sistemaren funtzionamendu egokia ziurtatzeko.

IV

Foru legeak, gizarte-bazterkeria jasateko arriskuan dauden kolektiboei dagokienez, halakoak baitira esaterako gutxiengo etnikoak edo dauzkaten ezaugarri bereziengatik sentiberenak edo ahulenak diren taldeak, araupetze zehatza dakar, haiei babes berezia emateko. Honako kolektiboak jaso dira: ezgaituak, gaixotasun kronikoak dituzten pertsonak, prozesu terminalak dituzten gaixoak, transexualak, atzerriko herritarrak eta, bereziki, gaixo mentalak.

V

Foru legeak 87 artikulu dauzka, eta hamaika titulutan egituratuta dago: atariko bat eta beste hamar. Gainera, bi xedapen gehigarri, xedapen indargabetzaile bat eta amaierako bi xedapen dauzka.

Foru legearen atariko tituluak xedea eta aplikazio esparrua ezartzen ditu, bai eta oinarri dituen printzipio orokorrak ere, osasun publikoari dagokionez zein osasun laguntzaren esparruari dagokionez.

Pertsonek osasunaren arloan dituzten eskubideak zabal garatzen dira foru legean, I. tituluan.

I. tituluak hiru kapitulu dauzka:

I. kapituluan, osasun publikoaren arrazoiak direla medio pertsonengan izan daitezkeen interbentzio publikoak jasotzen dira, bai eta pertsona horien eskubideen bermea ere. Halaber, osasun publikoaren kontzeptu berri baterako oinarri batzuk ezartzen dira.

II. kapituluan ezartzen da zein diren osasun laguntza publikorako eskubidearen titularrak.

III. kapituluak osasun zerbitzuekin lotutako eskubideak arautzen ditu. Esate baterako: osasun laguntzarako eskubidea; osasun arloko profesionalak libreki hautatzeko eskubidea; bigarren iritzi medikorako eskubidea; osasun laguntzarako eskubidea, gehienezko berandutza-aldi batzuekin; sendagaiak lortzeko eskubidea eta lagundua izateko eskubidea; eta askatasun ideologiko, erlijioso eta kultukorako eskubidea. Halaber, giza kalitate eta kalitate zientifiko oneko osasun laguntzarako eskubidea jasotzen du.

Kolektibo ahulenen eskubideak zehatz-mehatz eta berariaz jasota ageri dira II. tituluan.

III. tituluan, intimitaterako eta konfidentzialtasunerako eskubideak ageri dira jasota, eta nabarmentzen da osasunari eta datu genetikoei buruzko -eta datu pertsonalei eta osasun laguntzaren arloan garrantzi berezia duten alderdiei buruzko- informazioaren konfidentzialtasunak behar duen errespetua. Era berean, konfidentzialtasunerako eskubideak dauzkan salbuespenak jasotzen dira.

IV. tituluan, zeina hiru kapitulutan baitago egituratuta, osasun informaziorako eskubidea arautzen da. I. kapituluan informazio orokorra eta II. kapituluan laguntzari buruzko informazioa -osasun laguntzarako prozesu zehatz bati dagokionez- jasotzen dira. III. kapituluan, azkenik, parte-hartzerako eskubidea jasotzen da.

V. tituluan borondatearen autonomiari buruzko eskubideak jasotzen dira.

Hiru kapitulutan dago egituratuta.

I. kapituluan, hautatzeko eta baimen informatuari buruzko askatasuna arautzen da, ulertuta askatasun hori sendagilearen eta gaixoaren arteko komunikazio- eta informazio-prozesu bat dela, zeinak helburu baitu gaixoak diagnosi- nahiz terapia-prozedurari buruz libreki erabakitzeko eskubidea, balizko arrisku, onura eta aukerak ezagutu ondoren.

II. kapituluak gaixoek beren borondateak aurrez adierazteko eskubidea jasotzen du; horretarako, gaixoei ahalmena ematen zaie jaso nahi duten osasun laguntzan parte hartzeko, baldin eta osasun-inguruabarrak direla medio beren kasa erabakitzeko modurik ez badute, betiere bizitzarekiko eta pertsonaren duintasunarekiko errespeturik handienarekin.

III. kapituluak ikerketarekin eta esperimentazio zientifikoarekin loturiko eskubideak jasotzen ditu.

VI. kapituluak osasunari buruzko dokumentazioaren arloko eskubideak aipatzen ditu. Bi kapitulu dauzka: I. kapitulua historia klinikoari buruzkoa da, hura osasunari buruzko dokumentazioaren eta osasun laguntzaren arloko elementu nagusitzat harturik. Haren edukiari, tratamenduari, jabetzari, zaintzari, sarbideari eta erabilerari buruzko alderdi batzuk arautzen ditu. II. kapitulua bestelako dokumentazio klinikoei buruzkoa da.

VII. tituluak pertsonek osasunaren arloan dauzkaten betebeharrak arautzen ditu. Betebehar horien artean honakoak daude: gaixoei, haiek laguntzen dituztenei eta osasun-etxe, -zerbitzu eta -establezimenduetan lan egiten duten langileei zor zaien errespetuari eustea; pertsonek osasun baliabideen erabilera egokia dela-eta dauzkaten betebeharrak: instalazioak eta osasun ekipamenduak zaintzeko betebeharra, eta haiek modu egokian eta arduraz erabiltzea; pertsonek beren osasunarekiko dituzten betebeharrak, eta osasun agintariei laguntza emateko betebeharra, gaixotasunen prebentzioari eta beren osasun egoerari dagokienez.

VIII. tituluan, osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetako profesionalen eskubideak arautzen dira. Besteak beste, honakoak arautzen dira: beren eginkizunak betetzeari dagokionez, ohorerako eta prestigio profesionalerako eskubidea; segurtasunerako eta osotasun fisiko eta moralerako eskubidea; beren osasuna lanetik eratorritako arriskuetatik egoki babesteko eskubidea; autonomia zientifiko eta teknikorako eskubidea, beren eginkizunetan ari direla; eta kontzientzia eragozpenerako eskubidea.

IX. tituluan, osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetako profesionalen betebeharrak arautzen dira. Betebehar horien artean, honakoak ageri dira: gaixoei eta erabiltzaileei osasun laguntza egokia ematekoa; gaixoek libreki eta boluntarioki hartutako erabakiak errespetatzekoa; informaziorako eta dokumentazio klinikorako betebeharrak betetzekoa; eta jarduera profesionala dela-eta isilekotasuna gordetzekoa.

Foru legearen azken tituluak, X. tituluak, foru lege honen edukia dela-eta aplikatzekoa den zehapen araubidea arautzen du.

ATARIKO TITULUA. Xedapen orokorrak

1. artikulua. Foru legearen xedea.

Honakoak dira foru lege honen xedeak:

1. Osasuna dela eta, pertsonen eskubideak eta betebeharrak bete daitezen arautu eta sustatzea.

2. Nafarroako osasun sistema publikoan lanean diharduten profesionalen eskubideak eta betebeharrak bete daitezen arautu eta sustatzea.

3. Irizpide orokorrak zehaztea, eraginkortasun handiagoa lortzeko, eta haiek babestera eta ziurtatzera zuzendutako neurri administratiboen esparrua ezartzea; neurri horiek administrazio publikoentzako kudeaketarako irizpidetan gauzatu behar dira.

2. artikulua. Aplikazio eremua.

1. Foru lege honen aplikazio-esparruak 11. artikuluan aipatzen diren pertsona guztiak hartzen ditu. Gizartearen ikuspuntutik ahulak diren pertsonen edo kolektiboen kasuan, egoera hori eragiten duten determinante sozialak gutxitzeko neurriak hartu beharko dira.

2. Foru Lege hau Nafarroako Foru Komunitatean dauden osasun-zentro, zerbitzu edo establezimendu publiko nahiz itundu guztietan izanen da aplikatzekoa, eta haien zerbitzuan lan egiten duten profesional guztiei.

3. Halaber, Nafarroan garatzen den osasun jarduera orotan da aplikatzekoa, dela osasuna sustatzekoa, prebentziokoa, laguntzakoa edo ikerketa zientifikoaren arlokoa.

3. artikulua. Foru lege honen printzipio orokorrak.

Pertsonek Nafarroako Foru Komunitatean osasunaren arloan dauzkaten eskubideak eta betebeharrak honako printzipio orokor hauetan oinarritzen dira:

1. Berdintasuna izatea eskueran dauden osasun-zerbitzu guztietarako eta osasun arloko profesionaletarako sarbidean, eta osasun egoera bakoitzari dagozkion osasun laguntza eta zainketak jasotzean, egoera pertsonalarengatik inongo bazterketarik eragin gabe.

2. Irisgarritasun unibertsala. Inguruneek, prozesuek, ondasunek, produktuek eta zerbitzuek zein objektuek, tresnek, bitartekoek eta gailuek bete behar duten baldintza, pertsona orok ulertu eta erabiltzeko modukoak izateko, segurtasun eta erosotasun egoeran eta ahalik eta autonomia eta naturaltasun handienaz betiere. Printzipio honek ororentzako diseinua estrategia du abiapuntu, eta ulertzen da hori ez dela eragozpen izanen erabaki beharrekoak diren arrazoizko egokitzapenak egiteko.

3. Ororentzako diseinua. Erabiltzekoak diren osasun-zerbitzuen eta instalazioen multzoa, ahal dela, ahalik eta pertsona gehienek erabiltzeko moduan pentsatu edo proiektatu behar dira hasiera batetik.

4. Pertsonen duintasunarekiko eta haien balio moral eta kulturalekiko errespetua, bai eta haien sinesmen erlijioso eta filosofikoekiko errespetua ere. Ez da inor baztertuko jaioleku, etnia, arraza, sexu, erlijio, iritzi nahiz bestelako inguruabar edo egoera pertsonalengatik.

5. Pertsonak ere arduratzea eta parte hartzea prestazioen eta baliabideen erabilera egokian, eta osasun-zentro eta -zerbitzuetako profesionalak eta antolamendu- nahiz funtzionamendu-arauak errespetatzea.

6. Pertsonek parte hartzea beren osasunarekin loturiko osasun jardueretan.

7. Gaixoaren borondatearen autonomia errespetatzea.

8. Informazioaren eta dokumentazio klinikoaren bermea.

9. Osasun zerbitzuen eta osasun prestazioen kalitatea eta segurtasuna.

10. Osasunaren arloko politikaren formulazioan eta haren betearazpenaren gaineko kontrolean parte hartzea.

11. Pertsonek osasuna dela-eta daukaten interesa sustatzea, informazio egokia emanez eta osasunari buruzko heziketa gehiago emanez.

4. artikulua. Osasun publikoaren esparruko eskubide orokorrak.

Nafarroako Foru Komunitatean bizilekua duten pertsonei, foru lege honetan eta hura garatzeko arauetan ezarritakoari jarraituz, osasun publikoaren arloko eskubide orokor hauek aitortuko zaizkie:

1. Osasuna sustatzeko eta gaixotasunaren prebentziorako neurrietarako eskubidea, bai eta osasunaren arloko heziketa-ekintzetarako eskubidea ere.

2. Osasuna garatzeko ekintzak lehentasunez osasunaren sustapenera eta gaixotasunak prebenitzera orientatuta egotea, bai osasun erakundeen ekintzetan, bai osasunaren gaineko gai determinagarrietan jarduten duten gainerako administrazioen ekintzetan; esate baterako, osasun ekintzak, gizarte ongizatekoak, etxebizitzakoak edo ingurumenekoak, besteak beste.

3. Osasuna dimentsio psikologiko eta soziala dituen fenomeno baten gisara hartzea osasunaren arloko politikak formulatzerakoan, bai eta zerbitzuak antolatzerakoan ere, osasunaren sektoreaz bestelako sektoreek osasuna hobetzeko egiten dituzten ekintzak jasoz, eta osasunaren sektorearekin koordinatzea.

4. Osasuna sustatzeko eta osasun publikorako arrisku kolektiboen aurka babestuta egoteko neurrietarako eskubidea, bereziki transmititzekoak diren gaixotasunen esparruan, elikagaien segurtasunaren arloan, lan osasunean eta ingurumenaren arloko sanitatean.

5. Informazio epidemiologikorako eta prebentziorako programei eta ekintzei buruzko informaziorako eskubidea.

6. Osasun arazo zehatzei buruzko ezagutza egokia edukitzeko eskubidea, baldin eta norberaren osasunerako arriskutsuak badira, eta eskubidea, era berean, zabaltzen den informazioa zabal dadin modu egiazkoan, ulergarrian eta osasuna babesteko egokia den moduan.

7. Eskubidea, batez ere elkarteen bitartez, artikulu honetan ezarritako eskubideak eraginkor egiteko eta babesteko interes orokorreko jarduerak egin daitezen, politikak, planak eta osasun publikoaren arloko kudeaketak babesteko eta haietan parte hartzeko jarduerak eginez. Eskubide hori honakoetan zehatz daiteke:

a) Osasun agintariekin elkarrizketa publikoa izateko eskubidea, osasun publikoko programak garatzeko.

b) Foru lege honetan aitorturiko eskubideekiko errespetuari buruzko auditoriak egiteko eskubidea, Osasun Administrazioaren arloko osasun publikoko jardueretan.

c) Osasuna babesteari buruzko informazioa jasotzeko eskubidea, modu ulergarrian, egiazkoan eta osasuna babesteko egokia den moduan. Informazio hori ezagutza zientifikoan oinarritu beharko da, eta betiere Osasun Administrazioaren ardurapean.

5. artikulua. Osasun laguntzaren esparruko eskubide orokorrak.

Nafarroako Foru Komunitateko osasun sistema publikoaren erabiltzaileei, foru lege honetan eta hura garatzeko arauetan ezarritakoari jarraituz, osasun laguntzaren arloko honako eskubide orokorrak aitortuko zaizkie:

1. Osasun laguntza integral eta jarraiturako eskubidea, laguntza maila desberdinetan, Nafarroako osasun zerbitzuen zorroan ezarritakoari jarraituz. Osasun laguntzarako eskubidea berdintasunez gauzatzen dela ziurtatuko da, betiere pertsonaren nortasuna, duintasuna eta intimitatea guztiz errespetatuz, eta sexu, arraza, erlijio, iritzi, hizkuntza, ideologia edo beste edozein inguruabar edo egoera pertsonal zein sozialengatik inongo bereizkeriarik egin gabe.

2. Kasuan kasuko osasun prestazioak eskuratzeko eta lortzeko eskubidea, legez ezarritako baldintzetan, osasun-egoera babestu, zaindu edo lehengoratzeko xedez.

3. Zein osasun-zerbitzutara jo dezaketen eta horiek erabiltzeko behar diren baldintzez informazio egoki eta ulergarria lortzeko eskubidea.

4. Nafarroako osasun zerbitzuen zorroan bildutako tekniken, teknologien edo prozeduren multzoa jasotzeko eskubidea, ahal dela Nafarroako Foru Komunitateko zentro eta zerbitzu publikoetan.

5. Fakultatiboa eta zentroa libreki hautatzeko eskubidea, foru lege honetan eta une bakoitzean indarra duen araudiaren arabera.

6. Norberaren osasun egoerari buruzko eta kasuko laguntza-prozesuan aplika daitezkeen teknika diagnostikoetarako, terapeutikoetarako eta farmakologikoetarako aukerei buruzko informazio irisgarri, ulergarri, nahikoa eta egokia jasotzeko eskubidea.

7. Norberarengan eragina duten erabaki terapeutikoak hartzen modu aktiboan eta informatuan parte hartzeko, eta, kasua bada, erabakitzeko eskubidea; bereziki, ebidentzia zientifikoan oinarrituriko tratamendu-aukera bat baino gehiago dagoen kasuetan.

8. Eskubidea norberaren baimena eska dadin eta norberaren borondatea errespeta dadin, foru lege honetan eta arau indardunetan ezarritakoari jarraituz, gaixoaren erabakiaren autonomia ziurtatu behar den osasun jarduera guzti-guztietan; bereziki, formalizatutako aurretiazko borondateei dagokienez.

9. Medikuntzaren arloko langileak esleituak izateko eskubidea, betiere gaixorentzat identifikatuta egonen direnak. Izan ere, langile horiek gaixoaren mintzakide nagusiak izanen dira laguntza-taldearekiko harremanetan, eta informazio eta, kasua bada, parte hartzeko eskubideak ziurtatzearen ardura hartuko dute. Erizaintzako langileak ere esleituko dira, bidezkoa den kasuetan.

10. Osasun laguntza jasotzeko eskubidea gehieneko epe jakin batean; eta, berandutze kasuetan, berme-sistema bat aplikatzeko eskubidea.

11. Norberaren prozesuan bigarren iritzi fakultatiboa lortzeko eskubidea, foru lege honetan eta hura garatzeko arauetan ezarritakoaren arabera.

12. Parte hartzeko eta iritzia izateko eskubideak betearazteko eskubidea, foru lege honetan eta hura garatzeko arauetan jasotako aurreikuspenekin bat.

13. Norberaren historia klinikoan jasotako datu, dokumentu eta txostenak eskuratzeko eskubidea, foru lege honetan ezarritakoari jarraituz.

14. Tratu gizatiarra, errespetuzkoa eta baldintza pertsonalei eta ulermenezkoei egokitutakoa jasotzeko eskubidea.

15. Aplikatzen zaizkien pronostiko- eta diagnostiko-prozedurak eta prozedura terapeutikoak irakaskuntza-, prestakuntza- edo ikerketa-proiektu baterako erabiltzen badira, horri buruz ohartarazia izateko eskubidea. Proiektu horiek ezin izanen dira izan, inolaz ere, arriskutsuak gaixoen osasunerako. Edonola ere, ezinbestekoa izanen da gaixoak aldez aurretik eta idatziz baimena ematea eta sendagileak eta kasuko osasun-zentroko zuzendaritzak hura onartzea.

I. TITULUA. Pertsonek osasuna dela-eta dauzkaten eskubideak

I. KAPITULUA. Pertsonen gaineko esku-hartze publikoak, osasun publikoko eta eskubideak ziurtatzeko arrazoiengatik

6. artikulua. Pertsonen gaineko eskuhartze publikoak.

Osasun Publikoaren arloko neurri bereziei buruzko apirilaren 14ko 3/1986 Lege Organikoak ezarri bezala, osasunaren arloko agintariek honako esku-hartze publikoak gauzatzen ahalko dituzte hirugarren pertsonentzako arriskuak dauden kasuetan:

1. Aztertzeko, diagnosia egiteko, tratamenduko, ospitaleratzeko edo kontroleko neurriak, biztanleriaren osasunerako arriskuari buruzko aztarna arrazionalak atzematen direnean, pertsona baten edo pertsona-talde baten osasun egoera zehatzaren ondorioz, edo jarduera bat garatzen deneko osasun baldintzen ondorioz.

2. Transmititzekoak diren gaixotasunak kontrolatze aldera, prebentzioko ekintza orokorrak egiteaz gainera, behar diren neurriak hartzen ahalko dira gaixotasuna duten pertsonak, haiekin harremanetan egon direnak eta haien hurbileko ingurunea kontrolatzeko, bai eta transmititzeko arriskua dela-eta beharrezkotzat jotzen diren neurriak ere, haien premiari buruzko ebidentzia zientifikoaren arabera.

3. Aurreko neurriak aplikatzerakoan Konstituzioak herritarrei aitorturiko eskubideak errespetatu beharko dira; bereziki, osotasun fisiko eta moralerako eskubidea, bai eta intimitate pertsonalerako eskubidea ere, izaera pertsonaleko datuak babesteari buruzko arauetan ezarritakoaren arabera eta arau horiek eta aplikatzekoak diren gainerako arauek ezarritako prozeduren arabera, betiere aginduzkoak diren baimenez baliatuta.

7. artikulua. Informaziorako eskubidea eta aurretiazko baimenaren eskubiderako mugak.

Pertsonari informazio osoa eta egiazkoa eman behar bazaio ere, zenbait egoeratan ez zaio aldez aurreko baimena eskatu beharko bere osasunaren alde ezinbestekoak diren interbentzio klinikoak egiteko. Horrela, salbuespen hori aplikatuko da osasun publikorako arrisku larria dagoenetan, baldin eta, aplikatzekoa den legediarekin bat, osasun arrazoiak badaude horretarako.

8. artikulua. Pertsonen gaineko eskuhartze publikorako mugak egotea, haien eskubideak ziurtatze aldera.

6. artikuluan zehaztutako esku-hartze publikoetan honako arauak bete beharko dira:

a) Osasun agintarien borondatezko lankidetzari lehentasuna ematea.

b) Aurretik baimen judiziala edo, kasua bada, berrespen judiziala lortzea, Administrazioarekiko Auzien Jurisdikzioa arautzen duen uztailaren 13ko 29/1998 Legeari jarraituz, osasun agintariek osasun publikorako presakotzat eta beharrezkotzat jotzen dituzten neurriak hartzeko, hain zuzen ere neurri horiek pertsonei askatasuna nahiz bestelako oinarrizko eskubideak kentzea edo murriztea ekartzen dutenean. Nolanahi ere, behin osasun- edo administrazio-neurriak harturik, neurriok badakarte pertsonak nahitaez ospitaleratu beharra, horren berri eman beharko zaio aginte judizialari 24 orduko epean gehienez ere, hala ezartzen baitu Osasun Publikoaren Alorreko Neurri Bereziei buruzko apirilaren 14ko 3/1986 Lege Organikoak.

c) Pertsonen zirkulazio askearen gaineko eragina ahal den guztian gutxitzea.

d) Bizitzarako arriskua dakarten nahitaezko neurriak agintzeko debekua.

e) Interbentzioak kasuan kasuko xedeetarako proportzionalak izatea.

9. artikulua. Eskuhartzea izan duten pertsonentzako laguntzaren bermeak.

1. Beren borondatearen kontrako ospitaleratzea edo tratamendua jasan duten pertsonei informazio puntuala eman beharko zaie, hitzez eta idatziz, beren eskubideei buruz eta abia ditzaketen errekurtso edo ekintzei buruz.

2. Informazioa eman beharko zaie, halaber, modu erregular eta egokian, erabaki hori hartzeko izan diren osasun publikoko arrazoiei buruz eta borondatez kontrako ospitaleratzea edo tratamendua luzatzeko nahiz eteteko aplikatutako irizpideei buruz.

10. artikulua. Beren borondatearen kontra ospitaleratutako pertsonek komunikazioetarako eta bisitetarako duten eskubidea.

Beren borondatearen kontra ospitaleratutako pertsonek honako eskubideak izanen dituzte:

1. Beren abokatuarekin, senideekin edo edozein agintari administratibo nahiz judizialekin komunikatzeko eskubidea.

2. Bisitak jasotzeko eskubidea. Eskubide hori arrazoiz mugatzen ahalko da, pertsona horiek babesteko beharra kontuan izanda.

II. KAPITULUA. Osasun laguntza eskuratzeko eskubidea

11. artikulua. Osasun laguntza publikorako eskubidearen titularrak.

1. Osasun laguntza publikoak, estaldura unibertsalekoak, Nafarroako Foru Komunitateko udaletan bizi diren pertsona guztiak hartzen ditu. Halaber, Nafarroako udaletan bizi diren etorkinak ere hartzen ditu, zein den ere haien lege nahiz administrazio egoera.

2. Nafarroako Foru Komunitateko lurraldean iragaitzaz daudenei osasun laguntza publikoa ziurtatuko zaie indarreko legeetan, Europako zuzenbidean eta aplikatzekoak diren nazioko nahiz nazioarteko hitzarmenetan ezarritako moduan eta baldintzetan.

3. Halaber, osasun laguntza publikoa ziurtatuko zaie artikulu honetako 1. eta 2. idatz-zatietan jasota ez dauden adingabeei eta emakume haurdunei.

4. Gainera, larrialdi nahiz emergentzia egoeran dauden pertsona guztiei ziurtatuko zaie osasun laguntza publikoa.

III. KAPITULUA. Laguntza zerbitzuekin loturiko eskubideak

12. artikulua. Fakultatiboa eta zentroa hautatzeko eskubidea.

1. Nafarroako osasun sistema publikoko erabiltzaileek eskubidea dute sendagile orokorra eta sendagile pediatra libreki hautatzeko oinarrizko osasun laguntzan, unean-unean indarra duten arauen arabera. Termino beretan, sendagile psikiatra hautatzeko eskubidea egonen da.

2. Osasun sistema publikoko erabiltzaileek eskubidea dute emakumeari laguntzeko zentroetan obstetriziako eta ginekologiako espezialista libreki hautatzeko, unean-unean indarra duten arauen arabera.

3. Kanpoko kontsulten bidezko osasun laguntza espezializatuaren arloan eta zehazten diren espezialitateei dagokienez, oro har, herritarra libreki edo oinarrizko osasun laguntzako langileen agindu medikoaren bidez sartuko da laguntza maila horretan. Eskubide horretaz baliatzeko, unean uneko arau indardunak bete beharko dira.

4. Osasun laguntza publikoa jasotzeko eskubidea duten herritar guztiek eskubidea dute foru erkidegoko lurraldean kokaturiko zentroa nahiz ospitale-zerbitzua hautatzeko, dauden aukerei buruzko agindu fakultatiboa jaso ondoren, betiere erregelamendu bidez ezartzen den moduan. Fakultatibo eta zentro edo ospitale zerbitzu itundua hautatzeko eskubideari dagokionez, kasuan kasuko itunetan ezarritakoari begiratu beharko zaio.

13. artikulua. Osasun laguntza beranduntzako gehieneko epe batean jasotzeko eskubidea.

Nafarroako osasun sisteman, pertsona orok du eskubidea osasun laguntza behar den denboran jasotzeko, eta eskubidea du, halaber, Osasun Laguntza Espezializatuko Bermeei buruzko uztailaren 2ko 14/2008 Foru Legean eta hori garatzeko araudian ezarrita dauden erantzuteko gehieneko epeak ziurtatuak izateko.

14. artikulua. Bigarren iritzi medikorako eskubidea.

1. Nafarroako Foru Komunitateko osasun administrazioek osasun-zentro eta -zerbitzu propio eta itunduetako gaixoei ziurtatuko diete bigarren iritzia jasotzeko eskubidea, eta erregelamendu bidez ezarriko dituzte norberarentzat garrantzi handia duten gomendio terapeutikoei edo jokaera diagnostikoei buruzko informazio gehigarri edo aukerakoa lortzeko prozedurak.

2. Gertakari kliniko bakar batean, oinarrizko osasun laguntzako sendagileak, bere ekimenez nahiz gaixoak eskatuta, zentroak esleituta dauzkan sendagile espezialisten arteko batekin beste kontsulta bat egiteko agindua eman dezake, hori justifikatzen duten arrazoiak baldin badaude.

Oinarrizko osasun laguntzako sendagileak bigarren kontsulta hori egokitzat jotzen duenean, Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuko espezialisten artean aukeratzen ahalko du.

15. artikulua. Sendagaiak eta osasunerako behar diren osasun produktuak lortzeko eskubidea.

Pertsona orok eskubidea du osasuna sustatzeko, zaintzeko edo lehengoratzeko behar dituen sendagaiak eta osasun produktuak lortzeko, erabilera arrazionalari buruzko oinarrizko irizpideei jarraituz, betiere Medikamentuen eta osasun produktuen bermeei eta erabilera arrazionalari buruzko uztailaren 26ko 29/2006 Legean ezarritako moduan.

Osasun administrazioek sendagaien erabilera arrazionalari buruzko neurriak sustatuko dituzte, horren barne direla ebidentzia zientifikoak abalatutako erabilera terapeutikoa duten sendagaien preskripzioa, laguntza maila guztietan sendagai generikoen erabilera areagotzea eta sistemako profesionalei sendagaiei buruzko aholkua ematea, interesak alde batera utzita.

16. artikulua. Lagundua izateko eskubidea.

1. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduek erraztasunak emanen dituzte senide batek edo konfiantzako pertsona batek gaixoak laguntzeko, salbu eta presentzia hori gomendagarria ez den edo osasun prestazioarekin bateraezina den kasu eta egoeretan.

2. Adingabeek eskubidea dute beren gurasoek edo tutoreek lagunduta egoteko, salbu eta horrek osasun laguntza kaltetzen edo oztopatzen badu. Baldintza beretan, desgaitasuna dutenek, beren gaitasuna egikaritzeko laguntza behar badute, eskubidea dute laguntza hori ematen dietenek lagunduta egoteko Nota de Vigencia.

3. Emakume orok eskubidea du erditzean bere bikotea edo hark izendatutako beste pertsona bat bertan egon dadin, salbu eta inguruabar klinikoak direla medio hori gomendagarria ez denean; inguruabar kliniko horiek, betiere, azaldu egin beharko zaizkie, modu ulergarrian, erabakiak ukitutakoei.

4. Mendetasun egoeran dauden pertsonek eskubidea izanen dute familiarteko batek edo konfiantzako pertsona batek lagunduta egoteko, salbu eta presentzia hori gomendagarria ez den edo osasun prestazioarekin bateraezina den kasu eta egoeretan.

5. Zeinuen hizkuntza erabiltzen duten gorrek, nolanahi ere, eskubidea dute zeinuen hizkuntzako interprete batekin egoteko, informaziorako eta komunikaziorako irisgarritasuna ziurtatzeko. Komunikaziorako irisgarritasuna ziurtatzeko, osasun zentroek zeinuen hizkuntzako interpreteen zerbitzu bat eduki beharko dute kontratatuta, gaixo gor batek haren premia duenerako, Espainiako zeinuen hizkuntzak arautu eta gorren, entzumen-ezgaitasunak dituztenen eta gor-itsuen ahozko komunikazioari laguntzeko bitartekoak aitortzen dituen urriaren 23ko 27/2007 Legea betetzeko.

17. artikulua. Ideologia eta erlijio eta kultuaskatasunerako eskubidea.

1. Pertsona orok eskubidea du bere balio moral eta kulturalak, bai eta bere sinesmen erlijioso eta filosofikoak, errespetatuak izan daitezen. Haien praktikak bateragarri gertatu behar du praktika medikoarekin, eta zentroko arauak errespetatu beharko ditu.

2. Errespetatu beharrekoa izanen da laguntza espirituala errefusatzeko edo jasotzeko eskubidea, inongo sinesmenik bereizi gabe.

18. artikulua. Giza kalitate eta kalitate zientifiko oneko osasun laguntza jasotzeko eskubidea.

1. Herritarrentzako osasun jardueretan, erabiltzaileen baldintza pertsonal eta familiarretarako egokiak diren jardun etikoko jarraibideen eta arauen araberako osasun laguntza eskaini beharko da.

Osasun laguntza hori gaurkotasuneko ezagutza zientifikoetan oinarrituta egonen da, pertsona bakoitzaren premia eta ezaugarrietara egokituko da eta, gaixotasunik izanez gero, gaixotasun horrek dakarren larritasunari eta konplexutasun medikoari eta sozialari egokituko zaie.

Ildo horretan, Osasun Administrazioak bultzatuko ditu osasun laguntza gizabidezkoa izan dadin sakontzen duten ekintzak, eta bereziki bultzatuko du osasun arloko profesionalen eta gaixoen artean elkarrekiko konfiantzako, errespetuko eta ulermeneko esparru bat egon dadin.

Laguntza ahal den kalitate eta segurtasun handieneko baldintzetan emanen da.

2. Pertsonek eskubidea izanen dute osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetan ematen den laguntzaren kalitatearen gaineko ebaluazioari buruzko informazio egiazkoa eta etengabea jasotzeko.

3. Ospitaleraturiko pertsonei alta planifikatzeko eskubidea ziurtatuko zaie, halako moduz non, alta ondoren zainketak behar badituzte, zainketa hauek bermatuta egon daitezen.

4. Ospitaleratzeak egiten diren erakundeetan, ohe kopuru aldakorreko gelen premiei eta lehentasunei buruzko azterlanak eta plangintza eginen dira. Halaber, osasunaz besteko ostatu-laguntzetarako sarbideari buruzko azterlanak eta plangintza eginen dira.

5. Osasun Administrazioak, eskudunak diren beste administrazio batzuekin batera lan eginez, sustatuko du Nafarroako osasun sisteman ezbeharrak erregistratzeko sistemak abian jar daitezen, lege indardunetan ezarritakoari jarraituz.

II. TITULUA. Ahultasun handieneko kolektiboen eskubideak

19. artikulua. Talde bereziak.

1. Osasun laguntza gizatasunez ematearen printzipioarekin bat, profesionalek eta osasun-zentroek ahalegindu beharko dute haien erabiltzaileei laguntza pertsonalizatua eta horien inguruabar pertsonalen araberakoa ematen, foru lege honetako eskubideak errespetatu eta betetzearen lagungarri, erabiltzaile horiek babes berezia merezi duten kolektiboetakoak direnean, hala nola adinekoak, desgaitasuna dutenak, nahasmendu mentalak dauzkatenak, bereziki mendekotasun egoeran daudenean, adingabeak, gaixotasun kronikoak dituztenak, gaixotasun arraroak dituztenak, gaixo terminalak, tratu txarren biktimak, droga-mendekotasuna dutenak, etorkinak, bazterketa soziala jasateko arriskuan daudenak, gutxiengo etnikoak kasu, eta, oro har, bazterketa soziala pairatzeko arriskuan dauden talde zehatzak Nota de Vigencia.

2. Osasun Administrazioak kolektibo berezi horiei eta mendekotasuna daukaten gainerako pertsonei zuzendutako osasun planak edo programak sustatuko ditu, eta behar den kasuetan bideratuko du egoki koordinatzea gizarte gaietako, etxebizitza eta kirol gaietan eskudunak diren Departamentuekin.

Era berean, oinarrizko osasun laguntzaren esparruan, ahaleginak eginen dira dauden osasun baliabideak eta baliabide sozialak funtzionalki integratzeko, eta osasun arloko profesionalen eta gizarte zerbitzuetako profesionalen diziplina arteko lana bideratuko da.

20. artikulua. Adingabeak.

1. Osasun Administrazioak bereziki zainduko ditu adingabeen osasunarekin loturiko eskubideak, Nafarroako Foru Komunitateko Haurrentzako eta Nerabeentzako Sustapenari, Laguntzari eta Babesari buruzko abenduaren 5eko 15/2005 Foru Legean eta aplikatzekoak diren gainerako arauetan xedatutakoarekin bat.

2. Adingabeek, foru lege honetan orokorrean adierazitakoez gainera, hurrengo eskubideak izanen dituzte:

a) Arrisku soziosanitarioa duten herritar taldeetako adingabeei lehentasunezko arreta emanen zaie, dauzkaten premien arabera. Osasun-zentroetako titularrek eta osasun langileek, ikusten badute badela egoeraren bat adingabeen babesgabetasuna eragiten duena edo haientzat arriskua dakarrena, horren berri eman beharko diete adingabeak babestearen arloko erakundeei, eta egoera horiek prebenitzen eta konponbidea ematen lagundu beharko dute.

b) Osasun-zentroetan, arreta berezia ziurtatuko zaie adingabeei. Zentro horien titularrek behar diren giza baliabideak eta baliabide teknikoak sustatuko dituzte, bai eta adin pediatrikorako egokiak diren eta hari egokitutako eremuak ere.

c) Adingabe bat ospitaleratu behar denean, bidea emanen da haurrei egokitutako eremuak egon daitezen, kontuan hartuta haurrek jokorako duten eskubidea; eremu horietan, eskolako eta familiako bizimoduarekiko hausturarik ez gertatzeko modua eginen da.

d) Adingabe orok eskubidea izanen du ospitalean dagoen bitartean eskolako prestakuntza eman dakion, bereziki gaixotasun luzeren bat baldin badu, betiere jarduera horrek bere ongizateari kalte egiten ez badio, haren autonomia errespetatzen badu edo behar dituen proba eta tratamenduak oztopatzen ez baditu.

3. Berariaz, jaioberriek eskubidea izanen dute errespetuz eta duintasunez tratatuak izateko jaiotzen direnetik, bai eta jaio eta berehala identifikatuak izateko eskubidea ere. Halaber, eskubidea izanen dute jaioberrientzat egokitzat jotzen diren atzemate-probak egin dakizkien, eta, kasua bada, estimulazio goiztiarreko neurriak aplika dakizkien, behar izanez gero.

21. artikulua. Gaixo mentalen eskubideak.

Gaixotasun mentalen bat duten pertsonek honako eskubideak izanen dituzte:

1. Borondatezko ospitaleratzeetan, baldin eta gaixoak senda-agiri boluntarioa eskatzen badu edo tratamendua jasotzeari uko egiten badio, gaixoaren ardura duen sendagileak baloratu eginen du gaixoak bere kabuz erabakitzeko duen ahalmena. Sendagilearen iritziz gaixoak erabakitzeko gaitasunik ez badu, berrespen judiziala eskatu beharko du ospitaleratzeak jarraitu dezan, Prozedura Zibileko Legearen 763. artikuluan ezarritako moduan.

2. Ospitaleratzeak eta borondatearen kontrako tratamenduak, betiere, aplikatzekoa den legedian xedaturiko bermeak hertsiki betez eginen dira.

3. Adingabeak izan eta gaixotasun mentalak dituzten adingabeek eskubidea dute haurrentzako eta gazteentzako osasun mentaleko zentro edo unitateetan sar ditzaten.

22. artikulua. Gaixo mentalentzako laguntzan ziurtatuko direnak.

1. Beren borondatearen kontrako ospitaleratzea edo tratamendua jasan duten pertsonei unean uneko informazioa eman beharko zaie, hitzez eta idatziz, beren eskubideei buruz eta abia ditzaketen errekurtso edo ekintzei buruz.

2. Informazioa eman beharko zaie, halaber, aldian-aldian eta modu egokian, erabaki hori hartzeko izan diren arrazoiei buruz eta ospitaleratzea edo tratamendua luzatzeko nahiz eteteko aplikatutako irizpideei buruz.

3. Interesdunaren ordezkariak, kasua bada, informazio horiek ere jaso beharko ditu.

4. Osasun mentaleko laguntzako etika batzordea sortzea sustatuko da; batzorde horrek laguntza emanen du gaixoen, familiartekoen eta profesionalen interesak errespetatzen dituzten laguntzako protokoloak definitzeko, bai eta gaixotasun metaleko prozesuekin lotutako egoerei egokitutako ekitate arauak ere.

5. Beren laguntzarako laguntza baliabide sozio-sanitarioak behar dituzten pertsonen kasuan, ziurtatuko zaie zerbitzu horietarako sarbidea izatea; zerbitzu horiek koordinatu beharko dira laguntza konplexua behar duten arazoek dagokien erantzuna jaso dezaten.

23. artikulua. Beren borondatearen kontra ospitaleratutako gaixo mentalek komunikazioetarako eta bisitetarako duten eskubidea.

Beren borondatearen kontra ospitaleratutako gaixo mentalek honako eskubideak izanen dituzte:

1. Beren abokatuarekin, ordezkariarekin nahiz bestelako agintari egokiarekin hitz egiteko eskubidea, inongo murriztapenik gabe.

2. Haiek izendatutako konfiantzako pertsonarekin edo beste pertsona batzuekin komunikatzeko eskubidea. Eskubide hori ezin izanen da arrazoizkoa ez den modu batean mugatu.

3. Bisitak jasotzeko eskubidea. Eskubide hori arrazoiz mugatzen ahalko da, hirugarren pertsonak babesteko beharra kontuan izanda.

24. artikulua. Desgaitasuna duten pertsonak Nota de Vigencia.

Artikulu honek helburu du Nazio Batuen Erakundeak Desgaitasunak dituzten Pertsonen Eskubideei buruzko Nazioarteko Konbentzioan aitortutako eskubideak betetzea. Espainiak 2007ko abenduaren 3an berretsi zuen Konbentzioa, eta 2008ko maiatzaren 3az geroztik dago indarrean.

Halaber, aplikatzekoak dira desgaitasuna duten pertsonen aukera-berdintasunari, diskriminaziorik ezari eta irisgarritasun unibertsalari buruzko araudi orokorraren artikuluak eta araudi hori garatzeko xedapenak.

Edozein motatako desgaitasuna duten pertsonei osasun laguntza egokia emateko eta horiek informaziorako duten eskubidea bideratzeko, administrazio publikoek behar diren jarduketak sustatuko dituzte hizkuntza- eta ulermen-oztopoak minimizatzeko. Nolanahi ere, administrazio publikoek Espainiako zeinu hizkuntzak arautu eta gorren, entzuteko desgaitasuna dutenen eta gor-itsuen ahozko komunikazioari laguntzeko bitartekoak aitortzen dituen urriaren 23ko 27/2007 Legean ezarritako betebeharrak errespetatuko dituzte.

25. artikulua. Gaixotasun kronikoak dituzten pertsonak.

Osasun Administrazioak ekintza eta neurri berariazkoak bultzatuko ditu gaixo kronikoentzat, laguntza-maila desberdinen artean behar den koordinazioa bilatzeko eta gaixotasun kronikoak dauzkaten pertsonek behar dituzten zainketei behar den jarraitutasuna emateko. Bereziki, eta osasun informazioko sistemen bitartez, gaixo horiek egin beharreko izapideak arintzea sustatuko duten prozesuak kudeatzeko mekanismoak indartuko dira.

26. artikulua. Prozesu terminaletan dauden gaixoak.

Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimendu guztiek eta osasun arloko profesional guztiek ahal den guztian ziurtatu beharko dute pertsonaren duintasunarekiko errespetua hil aurreko prozesu terminaletan, bai eta gaixo horiek foru lege honetan aitorturiko eskubide guztiez baliatzen ahalko direla ere. Bereziki, honako eskubideez:

1. Proposaturiko interbentzioa errefusatzeko eskubidea, nahiz eta bizia arriskuan jarri.

2. Gaixoaren sufrimendua premiarik gabe luzatuko duten bizi-euskarriko tratamenduak errefusatzeko eskubidea.

3. Kasua bada, erabiltzaileak eginiko aurretiazko borondateak betetzeko eskubidea, 54.3 artikuluan ezarritako mugekin.

4. Minaren eta behar diren zainketa aringarrien tratamendu egokia jasotzeko eskubidea.

5. Bereziki onartuko da ospitaleratze prozesuetan familiartekoek eta hurbileko pertsonek lagunduta egoteko eskubidea, bai eta erlijio laguntzarako eskubidea ere.

6. Banakako gela batean egoteko eskubidea, gaixoaren intimitatea eta familiarena zaintze aldera.

27. artikulua. Transexualak.

Transexualek osasun laguntzarako eskubidea izanen dute, Pertsona transexualak genero-nortasunagatik ez baztertzeari eta haien eskubideak aitortzeari buruzko azaroaren 19ko 12/2009 Foru Legean finkaturiko moduan.

28. artikulua. Herritar atzerritarrak.

Nafarroako Foru Komunitateko osasun sistemaren prestazioak eta zerbitzuak eskuratzen dituzten eta haietaz baliatzen diren herritar atzerritarrek foru lege honetan jasotako eskubideak eta betebeharrak izanen dituzte. Osasun laguntza egokia lortzeko xedez eta eskubide horiek bete daitezen, administrazio publikoek bultzatuko dute behar diren jarduerak egin daitezen hizkuntzaren oztopoak ahal den guztian gutxitzeko.

III. TITULUA. Intimitatearekin eta konfidentzialtasunarekin lorturiko eskubideak

I. KAPITULUA. Intimitatea

29. artikulua. Intimitaterako eskubidea.

1. Pertsona orok eskubidea du laguntza jasotzeko bere intimitatea ziurtatuko duen ingurune batean; ingurune horretan bereziki errespetatuko da gorputzaren intimitatea diagnosi-azterketetan, kontsultetan eta tratamendu mediko nahiz kirurgikoetan, zainketetan, higiene jardueretan eta osasunaren arloko gainerako jardueretan.

2. Pertsona orok eskubidea du indarreko arauetan ezarritako moduan mugatzeko irudien grabazioa eta hedapena, argazkien bidez, bideoen bidez nahiz gaixoa identifikatzeko bidea ematen duten bestelako bitartekoen bidez.

3. Ikerketa biomedikoko edozein jardueratan nahiz irakaskuntza proiektuetan pertsonen intimitaterako eskubidea ziurtatuko da, arau indardunetan ezarritako moduan.

4. Jarduketa horietan zuzeneko arduradunak ez diren beste profesional batzuk ere parte hartzen badute, ikasleak edo ikerlariak kasu, gaixoari ahal den neurrian prestakuntza- eta ikerketa-premia horiei buruzko informazioa emanen zaio.

30. artikulua. Banakako gelak.

Nafarroako osasun sistema publikoko ospitaleetan edo harekin itundutakoetan ziurtatuko da banakako gelak egotea gaixoaren inguruabar bereziak direla-eta behar direnerako, arauz ezartzen denari jarraituz. Eskubide horretaz baliatzeak ez dio inongo kalterik ekarriko sistemako beste erabiltzaile batzuen osasun laguntzarako eskubideari.

Nafarroako osasun sistema publikoaren politika izanen da eskubide hori pixkanaka zabaltzen joatea harik eta eskatzen duten gaixo guztiei ziurtatu ahal izateraino, osasun sistemaren etorkizuneko aukeren arabera.

II. KAPITULUA. Konfidentzialtasuna

31. artikulua. Informazioaren konfidentzialtasunerako eskubidea.

1. Pertsona orok du eskubidea bere osasunari buruzko datuekin eta osasun-zentro publiko edo pribatuetan izandako egonaldiekin zerikusia duen informazio guztia isilpekoa izan dadin. Era berean, eskubidea du bere baimenik ez duen inork horiek ezin izan ditzan eskuratu, indarreko legediak, Izaera Pertsonaleko Datuak Babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoan aurreikusirikoari jarraituz, interes orokorrari dagozkion arrazoien ondorioz horretarako baimena ematen duenean izan ezik; eskubidea du, halaber, jakiteko nork ikusi dituen bere osasunari buruzko datuak, zergatik ikusi dituen eta haiekin zer egin duen, salbu eta haien erabilera kodetua egiten bada.

2. Nafarroako Osasun Administrazioak eta osasun-zentroek 1. idatz-zatiak aipatzen dituen eskubideak ziurtatzeko beharrezkoak diren neurri guztiak hartu behar dituzte, eta, kasua bada, arauak eta protokoloak eginen dituzte, gaixoei buruzko datuak zilegi den moduan eskuratzen direla bermatzeko. Kasu horretan, informazio horiek ematearen arrazoiak eta horretarako modua azaldu beharko zaizkie erabiltzaileei.

32. artikulua. Erregistro ikonografikoen grabazioa eta hedapena mugatzeko eskubidea.

Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetako erabiltzaileek, osasun laguntzen hartzaileak diren aldetik, eskubidea dute horietan guztietan muga dadin, estatuko arau indardunetan ezarritako moduan, haien irudien grabazioa eta hedapena, argazkien, bideoen nahiz gaixoaren identifikazioa bideratzen duten bestelako bideen bitartez. Jarduera horietarako, behin haien arrazoia eta hedatze-esparrua argiki azalduta, aurretik ukitutako pertsonaren edo dagokionaren berariazko baimena beharko da.

33. artikulua. Datu orokorren konfidentzialtasuna.

1. Konfidentzialtasunerako eskubidea ondare genetikoari buruzko informazioari ere badagokio. Nafarroako Foru Komunitateko osasunaren arloko agintariek begiratuko dute inor ez dadila baztertua izan bere ezaugarri genetikoen ondorioz.

2. Osasun- eta ikerketa-zentroek ziurtatuko dute pertsonen intimitatea eta analisi genetikoen emaitzen trataera konfidentziala babesten direla. Eragin horietarako eta dagozkien eskumenen barruan, zainduko dute datu genetikoen erregistroek behar diren mekanismoak edukitzea antolamendu juridikoan aitorturiko eskubideak eraginkorrak izanen direla ziurtatzeko.

3. Beren eginkizunetan dihardutela, analisi genetikoak egitearen ondoriozko datuak eskuratzeko modua duten pertsonek datuok isilpean gordetzeko betebeharra izanen dute.

4. Lortutako informazioa, irizpide mediko arduratsu bati jarraikiz, beharrezkoa bada gaixo baten edo haren familiarteko biologikoen osasunean kalte larri bat saihesteko, informazioa emanen zaio gaixoari berari eta harekin familia- edo egitate-lotura duen pertsona bati, dagokion Etika Batzordeari kontsulta egin ondoren. Komunikazioa soilik xede horietarako beharrezkoak diren datuetara mugatuko da.

34. artikulua. Bereziki babestutako beste datu batzuen konfidentzialtasuna.

Osasun-zentroek, -zerbitzuek eta -establezimenduek zainduko dute konfidentzialtasuna gorde eginen dela ideologiari, erlijioari, sinismenei, arraza-jatorriari, sexu-bizitzari, tratu txarrak pairatu izateari edo pertsonen nahiz familiartekoen intimitatea gordetzeko garrantzi berezia izan dezaketen gainerako datu edo informazioei dagokienez.

35. artikulua. Konfidentzialtasunerako eskubidearen salbuespenak.

Kapitulu honetan jasotako konfidentzialtasunari buruzko eskubideak honako muga hau izanen du: gertatukoaren jakinarazpena edo salaketa egiteko legezko betebeharra, legedian aurreikusitako kasuetan; bereziki, gertatutako horiek baldin badira haurrei, adineko pertsonei, emakumeei, gaixotasun mentalak dituzten pertsonei eta ezgaitasun fisiko, psikiko nahiz sentsoriala duten pertsonei eginiko abusu, tratu txar eta isekak.

Ez da ulertuko konfidentzialtasunari buruzko eskubidea urratu dela gaixo batek kontzienteki edo bere borondatez zeinuen hizkuntzako interpretearen edo familiarteko baten edo konfiantzako pertsona baten presentzia baimentzen duenean.

36. artikulua. Babes eta berme araubidea.

1. Titulu honetan jasotako datu pertsonalak edo osasunaren arlokoak Izaera Pertsonaleko Datuak Babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoan, osasunaren arloko Estatuko oinarrizko legeetan eta aplikatzekoak diren gainerako arauetan ezarritako berme- eta babes-araubidearen menpe egonen dira.

2. Beren eginkizunengatik informazio konfidentziala eskuratzeko bidea duten pertsona guztiek sekretu profesionala gorde beharko dute, estatuko arau indardunetan ezarritako moduan, eta eskuratzen duten informazioaren erreserba eta konfidentzialtasuna zaindu beharko dute, baita lanbide-bizitza amaitzen dutenean ere.

3. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduek behar diren neurri teknikoak eta antolamenduzkoak jarri beharko dituzte intimitaterako eta konfidentzialtasunerako eskubideak ziurtatzeko, eta Osasun Administrazioak horiek egoki betetzen direla zaindu beharko du.

IV. TITULUA. Informazioaren eta parte-hartzearen arloko eskubideak

I. KAPITULUA. Informazio orokorra

37. artikulua. Osasunprograma eta planei buruzko informazioa.

1. Osasun Administrazioak sustatuko du herritarren artean egoki zabaltzen direla egokitzat jotzen diren bide eta tresnen bitartez erabakitzen diren osasun-plan edo -programak eta plan edo programa sozio-sanitarioak, halako moduan non ziurtatuko baita, kasuko eskumenen esparruan, osasun-ekintza horien hartzaileek informazio hori jasotzen dutela.

2. Osasun Administrazioari dagokio osasunaren arloko informazioari eta hezkuntzari buruzko lan eraginkorra egitea.

3. Programei buruzko informazioa egiazkoa, nahikoa eta egokia izanen da hartzaile izanen dituen herritarren edo herritar-taldearen prestakuntzarako eta asimilazio-gaitasunerako.

38. artikulua. Nafarroako osasun sistemari buruzko informazioa.

1. Pertsona guztiek eskubidea dute osasunaren esparruan dauzkaten eskubide eta betebehar guztiei buruzko informazio orokorra jasotzeko, apirilaren 25eko 14/1986 Osasunari buruzko Foru Legeko 9. artikuluari eta foru lege honi jarraituz.

2. Berariaz, Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuko erabiltzaileek hari buruzko informazioa jasoko dute, eta, bereziki, Nafarroako osasun sistema publikoaren prestazioen katalogoari eta eskaintzen diren zerbitzuen zorroari buruzkoa.

3. Halaber, eskubidea dute eskueran dauden osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduei, haien kalitate-adierazleei eta haietara sarbidea izateko baldintzei buruzko informazio zehaztua jasotzeko. Bereziki, ziurtatu beharko da erabiltzaileek aurretiko informazioa edukitzeko eskubidea izatea, fakultatiboa eta osasun zentroa hautatzeko eskubideaz baliatzeko aukera izateko, foru lege honetako 12. artikuluan eta hura garatzeko arauetan ezarritakoari jarraituz.

4. Artikulu honetan jasotako informaziorako eskubideaz baliatu ahal izatea ziurtatzeko, Osasun Administrazioak, besteak beste, honako ekintzak sustatuko ditu:

a) Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuko erabiltzaileen eskubideak eta betebeharrak bultzatzea eta zabaltzea.

b) Nafarroako Foru Komunitateko osasun sistemari buruzko eta erabiltzaileek eskura ditzaketen osasun prestazioei buruzko informazio orokorra bultzatzea.

c) Begiratzea osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimendu guztiek erabiltzaileentzako informazio gida bat daukatela, eta hartan, gutxienez ere foru lege honetan erabiltzaileen eskubide eta betebeharrei buruz ezarritakoa jasotzen dela, bai eta eskueran dauden prestazioak, zentro edo zerbitzuaren laguntzaren ezaugarriak, langile-kopurua, instalazioak eta baliabide teknikoak ere. Halaber, parte hartzeko bideei eta iradokizun eta erreklamazioak aurkezteko moduari buruzko informazioa emanen da, titulu honetako III. kapituluan ezarritakoari jarraituz.

d) Halaber, osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduen laguntzaren kalitatearekin lotutako alderdiei buruzko informazioa eskuratzeko bidea sustatzea.

39. artikulua. Laguntzazentroen kalitate maila ezagutzeko eskubidea.

Pertsona guztiek eskubidea dute ezagutzeko osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimendu bakoitzak kalitatea ziurtatzeko aplikatzen dituen mekanismoak, bai eta kalitate hori egiaztatzen duten erakunde eta antolamenduak ere. Halaber, gaixoak eskubidea dauka osasun-laguntzaren emaitzak ezagutzeko, behar diren adierazleen bitartez ebaluatuak.

40. artikulua. Itxaron zerrendei buruzko informazioa.

1. Osasun Administrazioak hilero egiazko informazioa emanen du, Nafarroako Gobernuaren webgunearen bitartez eta herritarrek eskueran dituzten bestelako komunikazio ofizialeko bide batzuen bitartez, kirurgia-prozeduretarako, kanpoko kontsultetarako eta proba diagnostikoetarako Nafarroako osasun sistema publikoko zentro eta zerbitzu guztietan dauden gaixo-kopuruari buruz eta itxaron zerrendei buruz.

2. Osasun Administrazioak banakako informazioa emanen du, gaixoak edo erabiltzaileak eskatuta, osasun laguntza jasotzeko itxaron zerrendei buruz, bai eta berme-sistemei buruz ere, arau bidez finkaturiko gehieneko itxaronaldiak gainditzen baldin badira.

3. Nafarroako Gobernuko webguneak eta informazio hau transmititzeko hedabide ofizialek azaroaren 12ko 1494/2007 Errege Dekretuan jasotako irisgarritasun baldintzei buruzko baldintzak bete beharko dituzte; izan ere, errege dekretu horren bidez, ezgaitasunen bat duten pertsonek informazioaren gizartearekin eta hedabideekin lotutako teknologietarako, produktuetarako eta zerbitzuetarako sarbidea izatearen gaineko erregelamendua onetsi zen.

41. artikulua. Herritarrari informazioa eta laguntza emateko zerbitzuak.

1. Osasunaren arloko informaziorako eskubide horiek ziurtatzeko sistema integral eta koordinatu bat faboratzeko, Osasun Administrazioak, laguntza-maila guztietan, herritarrari informazioa eta laguntza emateko zerbitzuen jarduera eta lana indartuko ditu, osasun sistema publikoari buruzko informazioa eskuratzeaz eta erabiltzaileen parte-hartzea eta iritzia bideratzeaz arduratzen diren oinarrizko unitateak baitira horiek, hain zuzen ere aurkezten diren iradokizun, erreklamazio, kexa eta esker onei dagokienez, foru lege honetako 47. artikuluan ezarritakoari jarraituz.

2. Nafarroako osasun sistema publikoko osasun zentro guztiek herritarrari informazioa eta laguntza emateko unitate edo zerbitzu bat edukiko dute; hori, halere, ez da eragozpen izanen laguntzazkoak ez diren bestelako osasun egitura batzuk ere egoteko.

II. KAPITULUA. Laguntzari buruzko informazioa

42. artikulua. Laguntzari buruzko informazioa izateko eskubidea.

1. Pertsona guztiek dute eskubidea beren prozesuari eta jasotako osasun laguntzari buruz eskueran dagoen informazio guztia jasotzeko.

2. Informazioak laguntza-jarduera guztien parte izan beharko du, eta bidea emanen du ulertzeko esku-hartze bakoitzaren xedea eta izaera, bai eta haien arrisku eta ondorioak ere.

3. Informaziorik ez jasotzeko gaixoak duen borondatea errespetatu egin beharko da. Uko egiteko idazkia historia klinikoari gehituko zaio, eta gaixoak edozein unetan ezeztatzen ahalko du. Informaziorik ez jasotzeko eskubidea murrizten ahalko da gaixoaren, hirugarrenen edo kolektibitatearen osasunaren intereserako edo kasuaren betekizun terapeutikoetarako beharrezkoa denean. Inguruabar hori, betiere, historia klinikoan jaso beharko da.

4. Informazioa, oro har, ahoz emanen zaio gaixoari, eta historia klinikoan hori idatziz jasoko da. Informazio hori modu ulergarrian eman beharko da, egoera bakoitzari egokiturik, modu jarraituan eta laguntza-jarduera jaso baino lehen, behar den aurretiaz, halako moduz non pertsonak askatasunez eta behar dena jakinez hautatu ahal izan dezan.

5. Gaixoaren ardura daukan osasun arloko profesionalari dagokio informaziorako eskubidea bete dadin ziurtatzeko.

43. artikulua. Laguntzari buruzko informazioa izateko eskubidearen titularra.

1. Laguntzari buruzko informazioa izateko eskubidearen titularra gaixoa da. Gaixoarekin familia- edo egitate-lotura duten pertsonei informazioa emanen zaie, gaixoak hori espresuki edo isilbidez baimentzen duen neurrian.

2. Informaziorako eskubidearen titularrak izanen dira, halaber, adingabearen guraso edo tutoreak, adingabe horrek hamasei urte baino gutxiago baldin baditu eta baimen informatua haren izenean eman behar badute; hori, halere, ez da eragozpen izanen adingabeak eskubidea izan dezan bere osasunari buruzko informazioa jasotzeko, daukan adinaren, heldutasunaren eta egoera psikologikoaren arabera egokitutako hizkera batean.

3. Sendagile arduradunaren irizpidearen arabera, gaixoak informazioa ulertzeko edo bere egoeraren jakinaren gainean egoteko gaitasunik ez duenean, daukan egoera fisiko edo psikikoaren ondorioz, harekin familia- edo egitate-lotura duten pertsonei emanen zaie informazioa, ezertan ere kendu gabe gaixoari informazioa emateko betebeharra, haren ulermen-mailak horretarako bidea ematen duen neurrian.

4. Desgaitasuna duten pazienteen kasuan, beren gaitasuna egikaritzeko laguntza behar badute, informazio-eskubidearen titular izanen dira pertsonak beraiek, hura ulertzea ahalbidetzen duen hizkuntza egokian, edo, hala badagokio, ezarrita dauden laguntza-neurrietan aurreikusitako pertsonak Nota de Vigencia.

44. artikulua. Laguntzari buruzko informazioa izateko eskubidea ziurtatzeko bideak.

1. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimendu guztietan gaixoari, prozesu bakoitzean, prozesu bakoitzerako osasun arloko profesional bat esleitu beharko zaio, eta hura izanen da laguntza-taldearekiko informazioaren eta mintzakidetasunaren arduraduna; hori, halere, ez da eragozpen izanen gaixoari laguntza ematen dioten langile guztiek informazioa emateko betebeharra izateko.

2. Osasun-zentro, -zerbitzu edo -establezimendu bakoitzeko zuzendaritzak behar diren mekanismoak edukitzeko betebeharra dauka, informaziorako eskubide hori beteko dela ziurtatzeko.

III. KAPITULUA. Parte hartzea

45. artikulua. Parte hartzeko eskubidea.

Osasun Administrazioak sustatu eta ziurtatu beharko du herritarrek parte hartzeko duten eskubidea, bai eskubide kolektibo edo soziala, bai banakakoa, Nafarroako Foru Komunitateko osasun sistema publikoaren esparruan.

46. artikulua. Gizartearen parte hartzea.

1. Aitortzen da herritarrek, erakundeen, korporazioen eta antolamendu sozialen bitartez, eskubidea dutela Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuaren jardueretan parte hartzeko, betiere arauz ezarritako bideak erabiliz horretarako. Horretarako, Osasun Administrazioak bultzatu eta zainduko du osasunaren arloan parte hartzeko organoek zuzen funtzionatzen eta jarduten dutela. Honakoak dira organo horiek: Osasun Kontseilua, zeina organo aholku-emaile gorena eta erkidegoaren osasun publikoan herritarrek parte hartzeko organoa baita, eta osasun barrutiko osasun kontseiluak, zeinak Nafarroako Foru Komunitatearen osasun mapa antolatuta dagoen osasun barrutietan parte hartzeko organoak baitira.

2. Gaixoen elkarteen parte-hartze aktiboa sustatuko da; bereziki, Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuarentzat onuragarriak diren jardueretan.

47. artikulua. Erreklamazioak eta iradokizunak.

1. Nafarroako Foru Komunitateko osasun sare publikoaren zentroak eta zerbitzuak eta sistema publikoarekin itundutako zentroak erabiltzen dituzten herritarrek eskubidea dute egokitzat jotzen dituzten iradokizun, kexa eta erreklamazioak egiteko jaso duten arretari buruz.

2. Nafarroako Foru Komunitateko Administrazioak behar diren neurriak hartuko ditu ziurtatze aldera erreklamazioak eta iradokizunak aurkezteko prozedurak erabiltzeko eskubidea eta kexa edo erreklamazioa aurkeztu eta 20 egun naturaleko epean erantzun arrazoitua jasotzeko eskubidea. Zentroak erreklamazio-egileari idatzizko komunikazio bat igorriko dio, arau indardunetan ezarritakoari jarraituz.

3. Foru lege honen menpean dauden osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduek erreklamazioak eta iradokizunak aurkezteko orriak edukiko dituzte, bai eta jendearen informazio-eskariei, erreklamazioei eta iradokizunei erantzuteko bitartekoak ere, arau bidez ezartzen diren baldintzetan.

4. Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuaren esparruko osasun laguntzarako zerbitzuen funtzionamenduari buruz aurkezten diren kexak eta iradokizunak aurkezterakoan, ez da nahitaezkoa izanen erabiltzailea identifikatzea.

V. TITULUA. Borondatearen autonomiari buruzko eskubideak

I. KAPITULUA. Hautatzeko eta baimen informatua emateko eskubidea

48. artikulua. Gaixoaren erabakitzeko askatasuna.

1. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimendu guztiek errespetatu beharko dituzte gaixoek, beren egoera baloratu ahal izateko informazio egokia jaso ondoren, beren osasunari buruz hartutako erabakiak.

2. Gaixoaren borondatearen autonomiak honakoak hartzen ditu: gaixoak osasun arloko profesional arduradunak eskaintzen dizkion aukeren artean hautatzeko askatasuna; diagnosirako, pronostikorako edo terapiarako prozedura bat aplika dakion ezezkoa emateko askatasuna; eta, halaber, bere osasunari buruz lehendik hartua duen erabakia ezeztatzeko askatasuna.

3. Beren osasunari buruz adingabe ez-emantzipatuek hartzen dituzten erabakiak, betiere, beren osasunaren gaineko jardueren norainokoa ulertzeko duten ahalmenaren araberakoak izanen dira, hau da, beren gaitasun mentalak eta emozionalak ematen dien ahalmenaren araberakoak, eta lege indardunetan aurreikusitako mugekin errespetatu beharko dira.

49. artikulua. Baimen informatua.

1. Pertsona bati osasunaren esparruko edozein interbentzio egin behar zaionean, haren baimen berariazkoa eta librea beharko da, baina, aldez aurretik, horri buruzko argibideak eman beharko zaizkio. Baimen horrek idatzizkoa beharko du izan ebakuntzen eta prozedura diagnostiko inbaditzaileen kasuan, eta, oro har, gaixoaren osasunean eragina izan dezaketen arrisku edo arazo agerikoak eta aurreikusteko modukoak ekar ditzaketen prozedurak egin behar direnean. Baimena libreki ezeztatzen ahalko da edozein unetan, eta ezeztatze hori idatziz jaso beharko da historia klinikoan.

2. Baimen-agiriak gertakari kliniko bakoitzerako berariazkoa izan beharko du; hori, hala ere, ez da eragozpen izanen orriak eta bestelako informazio-bitarteko orokorrak eransteko. Agiri horrek kasuan kasuko prozedurari eta horren arriskuei buruzko behar adinako informazioa agertu beharko du. Informazio hori historia klinikoan jasoko da.

3. Informazioa laguntza-ekintza guztietan eman beharko da, baita diagnostikoetan, pronostikoetan eta aukera terapeutikoetan ere. Egiazkoa izanen da, eta modu ulergarrian eta gaixoaren beharrizan eta eskakizunen araberakoan eman beharko da, gaixoari erabakiak autonomiaz hartzen laguntzeko.

4. Gaixoaren ardura daukan sendagileari dagokio informaziorako eskubidea bete dadin ziurtatzea. Gaixoari laguntzen dioten edo teknika nahiz prozedura zehatz bat aplikatzen dioten osasunaren arloko laguntza-profesionalek ere ardura hartu behar dute informazio-prozesuan.

5. Baimen informatua ematea gaixoaren eskubide bat da, eta hura lortzea, berriz, haren laguntzaz arduratzen den osasun profesionalaren betebeharra.

6. Gaixoak baimen informatua idatziz adierazten badu, eskubidea izanen du agiri horren kopia bat lortzeko.

7. Gaixoari argibideak aurretiaz emanen zaizkio, nahikoa denbora izan dezan gogoeta egin eta libreki erabakitzeko.

8. Informazioa, oro har, ahoz emanen da. Idatzizko baimena honako kasuotan emanen da: interbentzio kirurgikoen kasuan, diagnosi-prozedura eta prozedura terapeutiko inbaditzaileen kasuan, eta gaixoaren osasunarentzat arrisku edo eragozpen negatibo argi eta aurreikusteko modukoak inplikatzen dituzten prozeduren kasuan.

9. Gaixoari proposatzen zaion informazioak honakoa jaso beharko du, gutxienez ere:

a) Prozeduraren identifikazioa eta deskribapena.

b) Prozeduraren helburuak.

c) Lortu nahi diren onurak.

d) Proposatutako prozeduraz besteko aukerak.

e) Aurreikusitakoaren arabera, prozedurak izan ditzakeen ondorioak.

f) Aurreikusitakoaren arabera, prozedura ez gauzatzeak izan ditzakeen ondorioak.

g) Maiz gertatzen diren arriskuak.

h) Gutxitan izaten diren arriskuak, larritasun berezikoak direnean eta prozedurari irizpide zientifikoen bidez lotuta daudenean.

i) Gaixoaren egoera klinikoaren eta haren inguruabar pertsonalen araberako arriskuak eta ondorioak.

j) Kontraesanak.

50. artikulua. Baimen informatua exijitzeko salbuespenak.

1. Honako hauek baimena ematearen baldintza orokorraren salbuespen-kasuak dira, eta kalteturiko pertsonaren osasunaren alde nahitaezkoak diren ekintza klinikoak egitea ahalbidetzen dute:

a) Osasun publikorako arrisku larria dagoenean, osasun-arrazoiak direla-eta beharrezkoa denean, aplikatzekoa den legediari jarraituz.

b) Sendatu ezineko lesioak edo heriotza eragiteko arriskua egoteagatik gaixoaren osotasun fisiko edo psikikorako arrisku larri eta berehalakoa izanik, gaixoaren edo harekin familia- edo egitate-lotura dutenen baimena lortzea ezinezkoa denean.

Aurreko kasuetan, soilik ikuspuntu klinikotik ezinbestekoak diren interbentzioak gauzatzen ahalko dira gaixoaren osasunaren alde.

Kasu honetan, behin larrialdiko egoera gainditurik, gaixoari prozesuari buruzko informazioa eman beharko zaio; hori, halere, ez da eragozpen izanen bitartean harekin familia- edo egitate-lotura duten pertsonei informazioa emateko.

c) Gaixoak espresuki adierazi baldin badu ez duela informaziorik jaso nahi, haren borondatea bete beharko da, nahiz eta, hori gorabehera, interbentziorako aldez aurretiko baimena lortu beharko den; informazioari uko egitea agiri batean agerraraziko da.

Halere, ez jakiteko eskubidea murrizten ahalko da gaixoaren beraren osasunaren onerako denean, betebehar terapeutikoengatik edo hirugarrenen edo gizartearen interesarengatik.

51. artikulua. Baimena ordezkaritzaz ematea.

1. Baimen informatua ordezkaritzaz emanen da honako kasu hauetan:

a) Pazientea, hura artatzeaz arduratzen den sendagilearen iritziz, erabakiak hartzeko gauza ez denean, edo haren egoera fisiko edo psikikoak egoeraz jabetzeko biderik ematen ez dionean. Pazienteak legezko ordezkaririk ez badu, pazientearekin familia- edo egitate-lotura duten pertsonek emanen dute baimena, edo ezarritako laguntza-neurrietan aurreikusitakoek. Pazienteak aurretik pertsona bat izendatu badu bere izenean baimen informatua emateko, hari egokituko zaio erabakia hartzea.

b) Pazienteak laguntza behar duenean erabakia hartzeko. Kasu horretan, ezarritako laguntza-neurrien arabera eman beharko da baimena.

c) Hamasei urtetik beherako pazienteak gaitasun intelektualik eta emozionalik ez duenean interbentzioaren norainokoa ulertzeko. Kasu horretan, adingabearen legezko ordezkariak emanen du baimena, adingabearen iritzia entzun ondoren, horren heldutasun-mailaren arabera Nota de Vigencia.

2. Adingabe emantzipatuak edo hamasei urte beteta dituzten adingabeak direnean, ez badute laguntzarik behar beren gaitasuna egikaritzeko, baimena ezin izanen da ordezkaritzaz eman. Hala eta guztiz ere, arrisku larriko jardueren kasuan, medikuaren irizpidearen arabera, gurasoei informazioa emanen zaie, eta haien iritzia kontuan hartuko da kasuan kasuko erabakia hartzeko Nota de Vigencia.

3. Ordezkaritza bidez jarduten duenaren erabakia adingabearen edo gaitasuna egikaritzeko laguntza behar duenaren osasunaren aurkakoa dela uste izanez gero, profesional arduradunak egitateak agintari eskudunari jakinarazi beharko dizkio, hala ezartzen baita legedi zibilean Nota de Vigencia.

4. Haurdunaldiaren borondatezko etenduraren legezko kasuetan, entsegu klinikoetan, giza ugalketa lagunduko tekniketan eta bizidunen arteko organoen dohaintza kasuetan, aplikatzekoak diren berariazko arauetan oro har ezarritakoari begiratuko zaio.

5. Ordezkaritza bidezko baimenen kasuetan, erabaki eta interbentzio medikoek proportzionatuak izan beharko dute, eta gaixoaren onura objektiboa lortzera bideratuko dira.

6. Gaixoak eta, kasua bada, harekin familia- edo egitate-lotura duten pertsonek, ahal den guztian, erabakietan parte hartuko dute osasun prozesuan zehar. Hori guztia historia klinikoan islatuta geratuko da.

52. artikulua. Baimen informatuko agiriaren edukia.

1. Baimenaren dokumentuak enuntziatu laburrak jasoko ditu eta hizkera ulergarrian idatziko da, gaixo gehienek kontzeptu medikoak ulertu ahal izateko.

2. Baimen informatuaren dokumentuak, 49.9 artikuluan aipatzen den informazioaz gainera, gutxienez ere honako datuak jaso beharko ditu:

a) Osasun-zentro, -zerbitzu edo establezimenduaren identifikazioa.

b) Prozeduraz arduratzen den osasun profesionalaren identifikazioa.

c) Gaixoaren identifikazioa, eta, kasua bada, legezko ordezkariarena edo gaixoarekin familia- edo egitate-lotura duen pertsonarena.

d) Prozeduraren identifikazioa eta deskribapena, irizpide medikoen arabera muntakoak eta garrantzitsuak diren gai guztiak jasoz.

e) Baimena ematen duen pertsonaren deklarazioa, non jasoko baita informazioa egoki ulertu duela, badakiela baimena edozein unetan ezezta dezakeela -ezeztatzeko arrazoia adierazi gabe ere- eta agiriaren kopia bat jaso duela.

f) Tokia eta eguna.

g) Prozeduraz arduratzen den osasun profesionalaren eta baimena ematen duen pertsonaren sinadura.

53. artikulua. Osasuntratamendu bat jasotzeari ezezkoa ematea.

1. Gaixoak tratamendu bat jasotzeari ezezkoa ematen dion kasuetan, prozedura hori aplikatzeaz arduratzen den profesionalak informazioa eman beharko dio dauden gainerako aukerei buruz eta, kasua bada, haiek eskainiko dizkio, irispidean badaude. Egoera hori egoki dokumentatu beharko da historia klinikoan. Agindutako tratamendua ez onartzeak ez du berekin ekarriko nahitaezko senda-agiria ematea, baldin eta aukerako tratamenduak badaude, nahiz eta tratamendu aringarriak izan, betiere osasun zentroak haiek ematen baditu eta gaixoak jaso nahi baldin baditu.

2. Irispidean aukerako tratamendurik ez badago edo dauden guztiak errefusatzen badira, gaixoari borondatezko senda-agiria sinatzeko proposatuko zaio. Sinatzen ez badu, zentroko zuzendaritzak, osasun profesional arduradunak proposatuta, gaixoaren nahitaezko senda-agiria agintzen ahalko du, lege indardunetan ezarritako moduan.

II. KAPITULUA. Aurretiazko borondateak

54. artikulua. Aurretiazko borondateak.

1. Pertsona guztiek eskubidea dute etorkizunean haiengan eragina izan dezaketen osasun-jardueren gainean erabakitzeko, kasuko erabakia hartu behar duten unean horretarako ahalmenik izanen ez badute ere.

Aurretiazko borondateen adierazpen-agiria sendagile arduradunari zuzendutako agiri bat da, non adindun pertsona batek edo foru lege honi jarraituz gaitasuna aitortzen zaion adingabeko batek bere aurretiazko nahiak adierazten baititu, balizko jarduketa medikoei buruz, zenbait baldintzaren ondorioz pertsonalki haiek adierazi ezin dituen egoeran kontuan hartu beharrekoak; adierazpen hori baimen informatuaren bitartez eginen da, eta sendagile arduradunak eta egoera horretan hari laguntza ematen dion talde medikoak kontuan hartu beharrekoa izanen da.

Aurretiazko borondateetan oharrak jasotzen ahalko dira egoera kritiko, hil ala biziko eta sendaezinetan, neurri aringarrien bitartez sufrimendua saihets dadin -bizi prozesua laburtu arren-, neurri-gabeko edo ohiz kanpoko teknologia eta tratamenduen bitartez bizia artifizialki luza ez dadin eta heriotza-prozesua gehiegikeriaz eta irrazionalki atzera ez dadin.

Pertsonak berak, aurretiazko borondateen agirian, horretarako ordezkari bat izenda dezake, bere borondatea adierazterik ez duen kasurako. Pertsona hori solaskide baliodun eta beharrezko bakarra izanen da sendagile edo osasun-taldearentzat.

Aurretiazko borondatearen adierazpenean, interesdunak agertzera eman ahal izanen du bere organo guztiak edo haietako batzuk helburu terapeutikoetarako, irakaskuntza helburuetarako edo ikerketa helburuetarako emateko erabakia. Halakoetan, ez da inongo baimenik eskatuko emandako organoak atera edo erabiltzeko.

2. Aurretiazko borondateen adierazpen-agiria osasun-zerbitzuek eta haren egilearekin nolabaiteko zerikusia daukaten pertsona guztiek errespetatu beharrekoa izanen da, testamentu bat bailitzan.

3. Aurretiazko borondateak zuzentzen zaizkien sendagileek edo talde medikoek ez dituzte kontuan hartuko ordenamendu juridikoaren edo praktika kliniko egokiaren edo eskura dagoen ebidentzia zientifiko onenaren kontrakoak diren jarraibideak, ez eta xedapen-egileak xedapenak adieraztean aurreikusitako egitatezko baldintzak zorrozki bat ez datozenean ere. Kasu horietan, gaixoaren historia klinikoan behar bezalako ohar arrazoitua idatziko da.

Osasun Administrazioak gaixoak agirian adierazitako borondatea betetzen dela ziurtatzeko behar diren neurriak hartu beharko ditu.

4. Aurretiazko borondateen adierazpen-agiria gaixoari laguntza ematen zaion osasun-zentroari entregatuko dio agiri-egileak, bere ahaideek edo bere ordezkariak. Agiri hori gaixoaren historia klinikoari erantsi beharko zaio.

55. artikulua. Aurretiazko borondateak formalizatzea eta erregistratzea.

1. Guztiz eraginkorra izateko, aurretiazko borondateen adierazpen-agiria aurreko artikuluan zehazturiko baldintzetan egin beharko da, eta honako prozedura hauetakoren bat jarraituz formalizatuko da:

a) Notarioaren aurrean. Kasu honetan, lekukorik egotea ez da beharrezkoa izanen.

b) Adindunak diren eta jarduteko gaitasun osoa daukaten hiru lekukoren aurrean. Horietatik bik, gutxienez ere, ezin izanen dute agiri-egilearekin bigarren mailarainoko ahaide-loturarik ez eta ondare-harremanik izan.

c) Nafarroako Aurretiazko Borondateen Erregistroaz arduratzen den funtzionarioaren nahiz langile publikoaren aurrean, erregelamendu bidez aurreikusitakoen arabera.

2. Aurretiazko borondateak aldatu, zabaldu eta zehatz daitezke, edo edozein unetan indarrik gabe utz daitezke, haiek egiletsi dituen pertsonaren borondate soilaz, betiere haren ahalmenari eusten badio eta hori berariaz eta zalantza-tarterik gabe jaso ondoren. Kasu horietan, ondoren emandako dokumentu baliodunak aurrekoa ezeztatuko du, salbu eta berariaz erabakitzen denean aurrekoak indarrean irautea, osorik nahiz zati batean.

3. Nafarroako aurretiazko borondateen erregistro bat egonen da. Erregistro horretan, aurretiazko borondateen dokumentuak inskribatuko dira, bai eta haien aldaketak, ordezteak eta ezeztatzeak ere, alde batera utzita hori formalizatzeko zein prozedura erabiltzen den. Horren helburua izanen da, laguntza zentro guztiak, publikoak nahiz pribatuak, haien jakinaren gainean egotea. Formalizatzeko eta inskribatzeko prozedura erregelamenduz ezarri beharko da, eta bidea eman beharko du osasun arlo bakoitzetik hura bete ahal izateko.

III. KAPITULUA. Ikerketarekin eta esperimentazio zientifikoarekin lotutako eskubideak

56. artikulua. Informazioa eta baimena osasunaren arloko prozedura esperimentaletan edo ikerketa prozeduretan.

1. Gaixoari aplika dakizkiokeen pronostikoko, diagnosiko eta terapiako prozedurak esperimentalak diren kasuetan, zientifikoki baliozkotzeko prozesuan dauden kasuetan edo irakaskuntza nahiz ikerketa proiektu batean erabil daitezkeen kasuetan, osasun-zentro, -zerbitzu edo -establezimenduek egoera horren berri eman beharko diote gaixoari. Prozedura horiek ezin izanen dute inoiz ere gaixoaren osasunerako arrisku gehigarririk ekarri, indarreko ezagutza zientifiko eta teknikoen arabera.

2. Gaixoak informazio ulergarria jaso beharko du bilatzen diren helburuei buruz, onurei buruz, aurreikusitako enbarazu eta arriskuei buruz, balizko aukerei buruz eta prozedurek berekin dakartzaten eskubide eta ardurei buruz. Nolanahi ere, prozedura abiarazteko, gaixoak, aldez aurretik, baimena eman beharko du eta osasun arloko profesionalak eta osasun-zentroko zuzendaritzak baiezkoa eman beharko dute.

3. Gaixoak prozedura baimentzeko, baimen informatuari buruzko arauak izanen dira aplikatzekoak.

57. artikulua. Ehun edo lagin biologikoei buruzko eskubideak.

1. Foru lege honen menpeko osasun-zentro, -zerbitzu edo -establezimenduetan biopsia edo erauzketa bat egiten den kasuetan, prozedura hori aplikatu zaien pertsonek eskubidea izanen dute haietatik heldu diren ehunen edo lagin biologikoen prestakinez baliatzeko, bigarren profesional baten iritzia eskatzeko edo beste osasun-zentro, -zerbitzu edo -establezimenduren batean laguntzaren jarraipena ziurtatzeko.

2. Aplikatzekoak diren arauen esparruan, eta betiere interesdunak aurrez baimena emanda, foru lege honen menpeko osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduek ehun edo lagin biologikoak gorde eta erabiltzen ahalko dituzte, biopsia edo erauzketa egiteko arrazoia izan zenaz beste xederen baterako, xede hori zilegi den bitartean.

VI. TITULUA. Osasun dokumentazioaren arloko eskubideak

I. KAPITULUA. Historia klinikoa

58. artikulua. Historia klinikoaren definizioa eta tratamendua.

1. Historia klinikoak gaixo bakoitzaren laguntza-prozesuari buruzko dokumentu-multzoa biltzen du, eta prozesu horretan parte hartu duten sendagileak eta gainerako laguntza-profesionalak identifikatzen ditu. Gaixo bakoitzaren dokumentazio klinikoa neurririk handienean bategina egoteko ahaleginak egin behar dira. Gutxienez ere, bategite hori zentro bakoitzaren esparruan egin beharko da; bertan, gaixo bakoitzerako historia kliniko bakarra egon beharko da.

2. Historia klinikoak euren segurtasuna, behar bezalako kontserbazioa eta informazio-berreskuratzea ziurtatzen duten instalazioetan gorde behar ditu osasun-zentroak.

3. Historia klinikoak paperezko, ikus-entzunezko eta informatikako euskarrien bidez egin daitezke, baldin eta haien edukia egiazkoa eta etorkizunean osoki eskuragarria izatea ziurtatzen bada. Edozein kasutan ziurtatu beharrekoa da aldaketa guztiak haietan jasotzen direla, eta haiek egin dituzten sendagileak eta osasun-profesionalak identifikatzen direla.

Historia klinikoak erraz irakurtzeko modukoak izanen dira, eta ahal dela ikur eta laburduren erabilera saihestuko da; historiak, halaber, normalizaturik egonen dira egitura logikoaren aldetik, erregelamendu bidez ezartzen denari jarraituz. Historia klinikoari gehitzen zaion informazio guztiak data eta sinadura eraman beharko du, hura nork egin duen argi ikus dadin.

4. Bildutako datu pertsonalak babesteko eta horiek istripuz suntsitu edo galdu edo baimenik gabe eskuratu, aldatu, komunikatu edo beste edonola prozesatzea saihesteko behar diren neurri tekniko eta antolaketakoak hartu behar dituzte osasun-zentroek.

59. artikulua. Historia klinikoaren edukia.

1. Historia klinikoak identifikazio-zenbaki bat izan behar du, eta honako datu hauek jaso behar ditu:

a) Gaixoa eta laguntza identifikatzeko datuak:

-Gaixoaren izen-deiturak.

-Jaiotza-eguna.

-Sexua.

-Norbanakoaren osasun-txartelean jasotako identifikazio pertsonalerako kodea.

-Ohiko helbidea eta telefonoa.

-Laguntzaren eta, kasua bada, ospitaleratzearen eguna.

-Jatorria, baldin eta gaixoa beste laguntza-zentro batetik bidali baldin badute.

-Laguntza ematen den zerbitzu edo unitatea, kasua bada.

-Gela eta ohearen zenbakia, gaixoa ospitaleratuta badago.

-Gaixoaren ardura daukan sendagilea.

b) Datu klinikoak eta laguntzari buruzkoak:

-Aurrekari familiarrak eta pertsonalak, fisiologikoak nahiz patologikoak.

-Unean uneko eritasunaren edo osasun-arazoaren deskribapena eta hortik aurrerako kontsulten zioak.

-Erabilitako prozedura klinikoak eta horien emaitzak, prozedura edo azterketa espezializatuen kasuan emandako irizpenak eta sail arteko orriak.

-Bilakaera klinikoari buruzko orriak, gaixoa ingresatu baldin badute.

-Medikuntza-tratamenduari buruzko orriak.

-Baimen informatuari buruzko orria, kasua bada.

-Gaixoari diagnostikoaren berri emateko luzatu zaion informazio-orria eta agindu zaion plan terapeutikoa, kasua bada.

-Epikrisiari edo senda-agiria emateari buruzko txostenak, kasua bada.

-Borondatezko senda-agiria, kasua bada.

-Nekropsia-txostena, halakorik baldin badago.

-Ebakuntzarik egin bada, ebakuntza-orria eta anestesia-txostena erantsi behar dira, eta, erditze kasuan, erregistro-datuak.

-Larritasunari buruzko txostena.

-Ingresatzeko baimena.

-Anatomia patologikoaren txostena.

-Halakorik egonez gero, aurretiazko borondateen adierazpen-agiria, bai eta organo-emaile izateari buruzkoa ere.

-Erizaintzako zainketen bilakaera eta plangintza.

-Erizaintzako aplikazio terapeutikoa.

-Konstanteen grafikoa.

-Senda-agiriari buruzko txosten klinikoa.

c) Datu sozialak:

-Txosten soziala, kasua bada.

2. Sendagile edo osasun laguntzako talde batek baino gehiagok parte hartzen duteneko ospitale-historia klinikoetan, xehakaturik adierazi behar dira profesional bakoitzak eginiko ekintzak, esku-hartzeak eta preskripzioak.

3. Osasun-zentroek historia klinikoen eredu normalizatu bat izan behar dute. Eredu horrek artikulu honetan ezarritako edukiak islatu beharko ditu, zentro bakoitzaren osasun laguntzaren mailari eta ematen duen prestazio-motari egokituak.

60. artikulua. Historia klinikoaren erabilerak.

1. Historia klinikoa nagusiki da gaixoari ematen zaion osasun-laguntza behar bezalakoa izanen dela ziurtatzen laguntzeko tresna bat. Horretarako, gaixoaren diagnostiko edo tratamenduarekin zerikusia daukaten zentroko osasun arloko profesionalek historia klinikoa eskuratzeko aukera izan behar dute.

2. Zentro bakoitzak jardunbide bat ezarri beharko du posible izan dadin gaixo jakin bati osasun laguntza ematen zaion bitartean hura zaintzen duten profesionalek uneoro eskuratu ahal izatea kasuan kasuko historia klinikoa.

3. Datu pertsonalak babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoan, Osasunari buruzko apirilaren 25eko 14/1986 Lege Orokorrean eta horiekin bat datozen xedapenetan ezarritakoari jarraikiz, epidemiologia, ikerketa edo irakaskuntzako helburuetarako eskura daiteke historia klinikoa. Historia klinikoa aipaturiko xedez eskuratzeak gaixoaren identifikazio pertsonaleko datuak babestera behartzen du, izaera klinikoa eta osasun laguntzaren arlokoa dutenetatik bereiziz, hark aurretiaz baimena eman duenean izan ezik.

4. Osasun-zentroetako administrazio eta kudeaketa eginkizunez arduratzen diren langileek historia klinikoan aipaturiko eginkizunekin zerikusia daukaten datuak baizik ezin dituzte eskuratu.

5. Ikuskatze, ebaluatze, kreditatze nahiz plangintza arloko eginkizunak betetzen dituzten eta behar bezala kreditaturik dauden osasun-arloko langileek historia klinikoak eskura ditzakete, baldin eta osasun laguntzaren kalitatea, gaixoaren eskubideekiko errespetua edo zentroak gaixoekiko, erabiltzaileekiko edo osasun-administrazioarekiko duen beste edozein betebehar bete ote den egiaztatzeko eginkizunak betetzeko bada.

6. Dituzten eskumenen erabilera-esparruan historia klinikoko edozein datu eskuratzen duten langileek datu horiek isilpean edukitzeko betebeharra izanen dute.

7. Administrazioak begiratuko du gaixoen datuen artxiboak behar bezala erabiltzen direla, eta horretarako datuez egiten den erabilera ororen gaineko segurtasun, kontrol eta erregistro neurriak aplikatuko ditu.

61. artikulua. Agiri klinikoak gordetzea.

1. Osasun zentroek gorde behar dituzte agiri klinikoak halako moduan non ziurtatuta egonen den agirion segurtasuna eta mantentze egokia, baina ez nahitaez jatorrizko euskarrian; agiri klinikoak gorde beharko dira gaixoari behar bezalako laguntza emateko kasuan-kasuan beharrezkoa den bitartean, eta, gutxienez ere, laguntza-prozesu bakoitzeko senda-agiriaren egunetik bost urte igaro diren arte.

2. Edozein kasutan, historia klinikoan, gaixoa identifikatzeko datuekin batera, honako hauek gorde behar dira gaixoa hil denetik gutxienez ere bost urte igaro diren arte: baimen informatuaren orriak, senda-agiria emateari buruzko txostenak, txosten kirurgikoak, erditze-erregistroa, anestesiari buruzko datuak, azterketa osagarriei buruzko txostenak eta nekropsia-txostenak.

3. Dokumentazio klinikoa, indarreko legeriarekin bat, ondorio judizialetarako ere gordeko dira. Orobat gordeko da epidemiologia, ikerkuntza edo Osasun Sistema Nazionalaren funtzionamendu- nahiz antolamendu-arrazoiak daudenean. Ukitutako pertsonen identifikazioa ahal den neurrian ekiditeko moduan erabiliko dira agiri horiek.

4. Osasun arloko profesionalek gaixoen laguntza-prozesuari buruzko dokumentazio kliniko ordenatu eta sekuentziala sortu eta gordetzen lagundu behar dute.

5. Gaixo ospitaleratuak dituzten zentroek nahiz osasun arloko zerbitzuen irizpideari jarraikiz beste edozein laguntza mota jasotzen duten behar beste gaixo artatzen dituztenek harrera eta dokumentazio klinikoko unitatearen bidez kudeatuko dute historia klinikoa, unitate horren ardura baita historia klinikoak artxibo bakar batean biltzea. Historia kliniko horien zaintza osasun zentroko zuzendaritzaren ardura izanen da.

6. Euren jarduera banaka garatzen duten osasun arloko profesionalak dira sortzen duten laguntza-agiriak kudeatu eta zaintzeko arduradunak.

Dokumentazio klinikoari aplikatzekoak dira datu pertsonalak dituzten fitxategiak gordetzeari buruzko legerian eta, oro har, Izaera Pertsonaleko Datuak Babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoan ezarritako segurtasuneko neurri teknikoak.

62. artikulua. Zaintza eta kudeaketa.

1. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduek beren gaixoen historia klinikoak -euskarria edozein dela ere- artxibatu eginen dituzte segurtasuna, kontserbazio zuzena eta informazioa berreskuratzeko bidea ziurtatzen duten instalazioetan. Gainera, behar diren neurri tekniko eta antolamenduzkoak hartuko dituzte jasotako datu pertsonalak babesteko eta haien suntsitzea edo ustekabeko galera saihesteko, bai eta baimendu gabeko sarrerak, alterazioak, komunikazioak edo bestelako tratamenduak saihesteko ere.

2. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduek behar diren mekanismoak ezarriko dituzte historia klinikoaren edukiaren benetakotasuna eta hura etorkizunean berriz erabili ahal izatea ziurtatzeko. Nolanahi ere, ziurtatu beharrekoa da aldaketa guztiak eta haiek egin dituzten osasunaren-profesionalen identifikazioa haietan jasotzen direla.

63. artikulua. Historia klinikoak suntsitzea eta muntako datuak kontserbatzea.

Erregelamendu bidez, historia klinikoak suntsitzeko prozedura ezarriko da, legez jasotako kasuetan, bai eta ikuspuntu zientifikotik beren garrantzia dela-eta muntakoak izan daitezkeen datuak kontserbatzeko prozedura bat ere.

64. artikulua. Historia klinikoa eskuratzeko eskubideak.

1. Gaixoak eskubidea izanen du 59. artikuluan deskribatutako historia klinikoaren gaineko dokumentazioa eskuratzeko, bai eta hartan jasotako datuen kopia bat jasotzeko ere. Administrazioari dagokio historia klinikoa eskuratzen dela ziurtatzeko prozedura arautzea.

2. Gaixoak historia klinikoa eskuratzeko daukan eskubidea ordezkaritza bitartez ere erabil daiteke, baldin eta ordezkaritza behar bezala frogatua badago.

3. Gaixoak ez du historia klinikoaren dokumentazioa eskuratzeko duen eskubidea ezin izanen du baliatu baldin eta gaixoaren interes terapeutikoarengatik hartan jasotako datuen konfidentzialtasunerako hirugarren pertsonek duten eskubidearen kaltetan bada, ez eta dokumentazioa taxutzen parte hartu duten profesionalen eskubidearen kaltetan ere, profesional horiek ohar subjektiboen gaineko zuhurtasuna balia baitezakete dokumentazioa eskuratzeko eskubidearen aurrean.

4. Foru lege honetan xedatuaren eraginetarako, ohar subjektibo gisa hartuko dira osasun arloko profesionalen uste edo balorazio pertsonalak, datu objektiboetan edo proba osagarrietan zuzenean oinarriturik ez daudenak eta, profesional horien iritziz, interesekoak izan daitezkeenak gaixoaren osasun laguntzarako. Ohar subjektibotzat joko dira soilik hurrengo ataletako batean sar daitezkeenak:

-Demostratu gabeko hipotesi diagnostikoei buruzko balorazioak.

-Ez-betetze terapeutikoei buruzko susmoak.

-Aitortu gabeko tratamenduei buruzko susmoak.

-Aitortu gabeko ohiturei buruzko susmoak.

-Tratu txarren biktima izateari buruzko susmoak.

-Jokabide harrigarriak.

Osasun arloko profesionalek ez dute jasoko gaixoaren osasun laguntzarekin zerikusirik ez duten adierazpen, iruzkin edo daturik, edo osasun-baliorik ez dutenak.

65. artikulua. Historia klinikoaren edukiari dagozkion eskubideak.

Gaixoak eskubidea dauka osasun zentroek historia klinikoen zaintza aktibo eta arduratsurako jardunbide bat ezar dezaten. Zaintza horrek posible egin behar du foru lege honetako 31. artikuluak ezarritakoari jarraituz konfidentzialtasunaren printzipioaren pean dagoen informazioa bildu, eskuratu, bat egin eta komunikatzea.

66. artikulua. Historia klinikoa osatzea.

1. Historia klinikoa osatzea, gaixoaren osasun-laguntzarekin loturiko alderdiei dagokienez, hartan esku hartzen duten osasun-profesionalen betebeharra da. Osasun profesional batek edo laguntza-talde batek baino gehiagok parte hartzen dutenean, banakatuta agertuko dira profesional bakoitzaren ekintzak, interbentzioak eta aginduak. Gehitutako informazio guztiek data eta sinadura izanen dute, halako moduz non argi eta garbi agertuko baita zein izan den informazioa gehitu duen pertsona.

2. Laguntza prozesuan esku hartzen duten profesionalen ohar subjektiboak, hirugarrenen intimitatean eragina duten datuak eta gaixoari premia terapeutiko frogatu baten ondorioz eman ez zaion informazioa argi identifikatuta egonen dira, historia klinikoan jasotako gainerako informaziotik bereizteko moduan, bi eratako informazio horiek, behar izanez gero, banandu ahal izateko.

67. artikulua. Beste sarrera batzuk.

1. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduaz kanpoko pertsona, ente edo entitateak historia klinikoan sartu ahal izateko, oro har, pertsona interesdunaren baimena beharko da, aurretik datu pertsonalak eta datu klinikoak eta laguntzazkoak bereizi ez badira, hain zuzen ere gaixoaren anonimatua ziurtatua egon dadin.

2. Aurreko idatz-zatitik salbuetsiko da historia klinikoan sartzea Izaera Pertsonaleko Datuak Babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoko 11.2 eta 22. artikuluetan aurreikusitako kasuetan.

3. Gaixoa hiltzen bada, harekin familia- edo egitate-lotura duten pertsonek historia klinikoan sartzeko modua izanen dute, salbu eta hildakoak hori berariaz debekatu badu eta hala egiaztatuta badago. Kasu horietatik kanpo, hirugarren bat hildako gaixo baten historia klinikoan sartzeko, bere osasunerako arrisku bat existitu beharko da, osasun profesional batek behar bezala egiaztatutakoa. Bi kasu horietan, bidezkoak diren datuak emanen dira, baina informazioak ez du jasoko hildakoaren edo hirugarren pertsonen intimitatea uki dezakeen daturik, ez eta profesionalen ohar subjektiborik ere.

II. KAPITULUA. Bestelako dokumentazioa

68. artikulua. Sendaagiriari buruzko txostena.

1. Gaixo guztiek eskubidea izanen dute beren laguntza-prozesuarekin lotutako txosten klinikoak lortzeko. Txosten horiek kasuko osasun profesionalak eginen ditu, eta alta emateko unean emanen dira.

2. Behin laguntza-prozesua amaiturik, gaixo orok edo harekin familia- edo egitate-lotura duen orok eskubidea izanen du osasun-zentrotik nahiz osasun-zerbitzutik senda-agiri bat jasotzeko, non gutxienez ere gaixoaren datuak, historia klinikoaren laburpen bat, emandako laguntza-jarduera, diagnosia eta gomendio terapeutikoak jasoko baitira. Senda-agirien ezaugarriak, betebeharrak eta baldintzak arauz ezartzen direnak izanen dira.

3. Halaber, pertsona orok eskubidea du baja-agiriak, baja berresteko agiriak, senda-agiriak eta ezgaitasuna nahiz bestelako eraginak baloratzeko gainerako txosten edo dokumentu klinikoak jasotzeko, indarreko legeei jarraituz.

69. artikulua. Ziurtagiri medikoak ematea.

1. Pertsona orok eskubidea du bere osasun-egoerari buruzko txostenak edo ziurtagiriak jasotzeko. Ziurtagiri horiek doakoak izanen dira, legezko nahiz erregelamenduzko xedapenen batean hala ezarrita dagoenean; nolanahi ere, Nafarroako Foru Komunitateko osasun sistemaren esparruan, ziurtagiri horiek doakoak izanen dira Foru Administrazioarentzat direnean.

2. Pertsonek eskubidea dute Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuko fakultatiboek ziurtagiri medikoak egin ditzaten Erregistro Zibilerako, jaiotzari, heriotzari eta gainerakoei buruz.

VII. TITULUA. Pertsonek osasuna dela-eta dauzkaten betebeharrak

70. artikulua. Norberaren osasunarekiko ardura.

Foru lege honen esparruan, pertsona guztiek, antolamendu juridikoan ezarritakoaren arabera, honako betebeharrak izanen dituzte: beren osasunari buruzko erabakiak onartzea; dauden aukeren artean hautatutako diagnosi- edo terapia-bideei buruzko erabakiak idatziz jasotzea eta borondatezko senda-agiria sinatzea. Nafarroako Osasun Administrazioak herritarren sentsibilizatzea sustatuko du, beren osasunaren erantzukizuna beren gain hartzeari dagokionez hain zuzen.

71. artikulua. Osasunaginduak eta neurriak errespetatzea.

Nafarroako Osasun Administrazioak, batetik, zainduko du herritar guztientzat eman beharreko osasun agindu orokorrak eraginkorrak izan daitezela, eta, bestetik, sustatuko du pertsonek agindu horiek errespetatzeko betebeharra bete dezatela. Berdin jardunen du, eraginkortasuna zainduz eta errespetua sustatuz, beste neurri hauekin ere: arriskuen prebentziorako osasun neurriekin, osasunaren babeserako neurriekin edo osasun publikoa hobetzeko eraginkortasun aitortua duten neurriekin, nola baitira hartzen direnak besteak beste tabakoa, alkoholismoa, trafiko istripuak edo txertoen zein bestelako prebentzio neurrien bidez prebenitzeko moduko gaixotasun kutsagarriak bezalako arazoen aurrean hartzen diren neurriak, edota bestelako prebentzio neurri batzuekin. Nafarroako Osasun Administrazioak zainduko du, halaber, eraginkorra izan dadila agindu eta neurri horien xedeak lortzeko lankidetzan jarduteko betebeharra, eta betebehar horren betetzea ere sustatuko du.

Txertoen bidez edo bestelako prebentzio neurrien bidez prebenitzeko modukoak diren gaixotasun kutsagarrien aurrean, haietan banakako erabakiak garrantzitsuak baitira prebentziorako, jokabide osasungarriak izatea sustatuko da, lehentasuna emanez haiek hartzen dituzten pertsonen interesei, osasunerako erabaki kaltegarriak hartzen dituzten pertsonen interesen aurrean, interesen talkarik izanez gero.

72. artikulua. Osasun baliabideak eta prestazioak egoki erabiltzea, osasun premien arabera.

1. Pertsona guztiek osasun instalazioak eta ekipamenduak zaintzeko betebeharra izanen dute; halaber, egoki eta arduraz erabiliko dituzte, haien kontserbazioa eta funtzionamendua ziurtatzeko, osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimendu bakoitzean ezarritako arauei jarraituz.

2. Pertsona guztiek errespetatu beharko dituzte osasun-zentro eta -zerbitzuek bisitetarako ezarritako araubidea, bai eta haien jarduera arautzeko gainerako ordutegiak ere.

3. Pertsona guztien betebeharra eta ardura da osasun-baliabide eta -prestazioak egoki erabiltzea, beren osasun premiekin bat eta Nafarroako osasun sistemak baliabide eta prestazio horiek bideratzeko dituen aukeraren arabera.

4. Norbaiti ezinezkoa gertatzen bazaio aurretiaz programatutako osasun-hitzordu edo -zerbitzu batera joatea, osasun sistemari ahal bezain laster abisatzeko betebeharra du.

73. artikulua. Pertsonekiko errespetua.

Pertsona guztiek gaixoekiko, haiek laguntzen daudenekiko eta osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetan zerbitzua ematen duten pertsonekiko errespetua gordetzeko betebeharra izanen dute, kasuan kasuko zentroaren barruan nahiz kanpoan eta duintasun pertsonalari eta profesionalari dagokienez.

74. artikulua. Leialtasuna eta egiazkotasuna datuak ematerakoan.

1. Pertsona guztiek dute betebeharra osasun agintariekin lankidetzan aritzeko gaixotasunen prebentzioan, eta, bereziki, interes publikoko arrazoiak tarteko direnean.

2. Pertsona guztiek eman beharko dituzte laguntza-prozesurako edo interes orokorreko arrazoiengatik beharrezkotzat jotzen diren datuak, beren egoera fisikoari edo beren osasunari buruzkoak. Datu horiek leialtasunez eta egiaz eman beharko dituzte.

VIII. TITULUA. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetako eskubide profesionalak

75. artikulua. Osasunzentro, zerbitzu eta establezimenduetako eskubide profesionalak.

Langileen Estatutuan, funtzionarioen arauetan, lan arauetan eta osasunaren arloko lanbideak antolatzeko arauetan aitorturiko eskubideak ezertan ere kendu gabe, osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetako profesionalek honako eskubideak izanen dituzte:

1. Beren eginkizunak betetzeari dagokionez, ohorea eta prestigio profesionala errespetatzeko eskubidea.

2. Segurtasunerako eta osotasun fisiko eta moralerako eskubidea. Horretarako, Osasun Administrazioak osasun-langileen aurkako erasoen erregistro-sistema bat sortzea sutatuko du, eta haien prebenitzeko eta zuzentzeko behar diren jarduera-prozedurak landuko ditu.

3. Beren osasuna lanetik heldutako arriskuetatik babestuta edukitzeko eskubidea, lan arriskuen prebentzioari buruzko arauetan ezarritakoari jarraituz; bereziki, istripu biologikoen aurka babestuta egoteko eskubidea, behar diren diagnosi- edo terapia-jardueren bitartez.

4. Beren eginkizunetan ari direnean, autonomia zientifikoa eta teknikoa edukitzeko eskubidea, soilik legeak eta antolamendu juridiko eta deontologikoan jasotako balioek ezarritako mugekin.

5. Irain, mehatxu edo eraso egoeretan, osasun-laguntza emateari uko egiteko eskubidea, horrek arretarik eza ekartzen ez duen bitartean. Uko egite hori gauzatuko da erregelamenduz ezartzen den prozeduraren bitartez. Hori, nolanahi ere, formalki jaso beharko da, eta gaixoei uko egitearen arrazoia eman beharko zaie; halaber, laguntzaren jarraitasuna bere gain hartuko duen osasun-zentro, -zerbitzu edo -profesionalaren berri emanen zaie.

6. Etengabeko prestakuntzarako eskubidea.

7. Kontzientzia eragozpena.

Haurdunaldiaren borondatezko etenduran zuzenean inplikaturiko osasun arloko profesionalek eskubidea izanen dute kontzientzia eragozpenaz baliatzeko, Sexu- eta ugalketa-osasunari eta haurdunaldiaren borondatezko etendurari buruzko martxoaren 3ko 2/2010 Lege Organikoan ezarritako moduan.

Emakumezkoek, eskubideen subjektu diren herritarrak baitira, aitortua dute, Nafarroako osasun publikoaren barruan eta itunpeko osasunaren barruan, besteak beste, haurdunaldiaren borondatezko etenduraren osasun-prestazioa, betiere legez aurreikusitako baldintzetan.

Osasun-arloko agintariek bermatuko dute ematen dela zerbitzu hori zerbitzu-sare publikoan eta Nafarroaren osasun-eskualdearen barrenean, sare publikoko nahiz kontratatutako lan-talde mediko eta osasunekoen bidez, osasun-prestazio hori bermatua egon dadin.

8. Egoera problematikoetan laguntza profesionala jasotzeko eskubidea.

9. Bere lanposturako arrazoizkoak diren irisgarritasun neurri eta doikuntza guztiak edukitzeko.

IX. TITULUA. Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetako eskubide profesionalen betebeharrak

76. artikulua. Osasunzentro, zerbitzu eta establezimenduetako eskubide profesionalen betebeharrak.

Berariazko arauetan erregulatutako betebeharrak ezertan kendu gabe, osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduek honako betebeharrak bete beharko dituzte:

1. Gaixoei eta erabiltzaileei osasun laguntza egokia ematea.

2. Gaixoei informazioa ematea beren osasunari buruzko edozein jarduerari buruz. Osasun laguntza ematen duten profesional guztiek, teknika edo prozedura zehatz bat aplikatzen den laguntza prozesuetan, beren jardueretatik berariaz heldu den informazioa emateko erantzukizuna ere izanen dute.

3. Gaixoak libreki eta boluntarioki hartutako erabakiak errespetatzea.

4. Informazioari eta dokumentazio klinikoari buruzko betebeharrak betetzea; besteak beste, gaixoen laguntza-prozesuari buruzko dokumentazio kliniko ordenatua, egiazkoa, gaurkotua, sekuentziala eta ulergarria sortzen eta mantentzen lan egitea edo laguntzea, dokumentazioa edozein euskarri materialetan dagoela ere.

5. Gordetzen duten dokumentazio klinikoa kudeatu eta zaintzea, lanean banaka jarduten dutenean.

6. Jarduera profesionaletik heldu den edo irispidean duten gaixo eta erabiltzaileei buruzko informazio eta dokumentazio kliniko guztia isilpean gordetzea.

7. Esku hartzen duteneko prozesu klinikoekin lotura duten protokolo, erregistro, txosten, estatistika eta gainerako dokumentazioa osatzea, horren barne direla ikerketa medikoa eta informazio epidemiologikoa.

X. TITULUA. Zehapen araubidea

77. artikulua. Zehapen araubidea.

Foru lege honetan tipifikatutako arau-hauste administratiboren bat egiten dutenei titulu honetan ezarritakoaren araberako zehapena ezarriko zaie. Hori, halere, ez da eragozpen izanen gerta daitezkeen zigor arloko erantzukizunetarako, erantzukizun zibiletarako edo beste mailaren bateko erantzukizunetarako.

78. artikulua. Zehapenak pilatzea.

Subjektu berei ez zaie inolaz ere bi zehapen administratibo ezarriko egintza berberarengatik, babestu nahi den interes publikoa berdina baldin bada, baina horri loturiko beste egintza edo arau-hausteengatik datozen erantzukizunak eskatu beharko dira.

79. artikulua. Arauhausteen motak.

Arau-hauste administratiboa dira hurrengo artikuluan tipifikatutako egiteak edo ez-egiteak, foru lege hau garatzeko arauek ezartzen dituzten zehaztasunekin, kasua bada.

80. artikulua. Arauhausteak.

1. Arau-hauste arinak honako hauek dira:

a) Dokumentazio klinikora zabarkeria hutsez sartzea, hori zilegi izateko baldintzak bete gabe, betiere hartan bildutako informazioa bidegabeki erabili ez bada, foru lege honetan ezarritakoari jarraituz.

b) Gaixoen edo erabiltzaileen osasun egoera egiaztatzen duten txostenak eta ziurtagiriak betetzeari buruzko arauak ez betetzea.

c) Premia objektibo batekin bat ez datozen osasun-baliabide eta -prestazioak behar ez bezala, abusuz edo arduragabekeriaz erabiltzea.

d) Osasun-instalazio edo -zerbitzuak suntsitzea, kaltetzea edo hondatzea, baldin eta osasun-zentro, -zerbitzu edo -establezimenduaren erabilera normalean eraginik ez badu.

e) Pertsonek beren osasun-egoeraz arduratzeko duten betebeharra ez betetzea edo biztanleria osorako diren osasun izaerako agindu orokorrak ez betetzea, horretatik hirugarrenen osasunerako arriskuak edo kalteak erator daitezkeenean.

f) Osasun-zentro, -zerbitzu edo -establezimenduaren funtzionamendu normala edo haren bizigarritasun baldintzak aldarazten edo kaltetzen duten ekintzak egitea.

g) Foru lege hau betetzearen arloko irregulartasun soilak, osasunean eraginik zuzenekorik ez dutenak, zabarkeria arinez egindakoak. Ondorio horietarako, zabarkeria arintzat joko da zaintzaren betebeharra ez betetzea edo profesional bakoitzari osasun jarduerak exijitzekoak zaizkion kontrol edo arretak ez betetzea, betiere haien erantzukizun-mailaren arabera.

2. Arau-hauste larriak hauek dira:

a) Dokumentazio klinikora sartzea hori zilegi egiten duten baldintzak faltsutuz edo haren gaineko bidegabeko erabilera eginez, foru lege honetan ezarritakoari jarraituz.

b) Informazio eta dokumentazio klinikoa eskura dezaketen langileek ez betetzea informazioaren konfidentzialtasuna ziurtatzeko betebeharra.

c) Gaixoaren autonomia errespetatzetik heldu diren eskubideak gutxitzeko edo murrizteko jarduerak egitea.

d) Osasun-instalazio edo -ekipamenduak suntsitzea, kaltetzea edo hondatzea, baldin eta osasun-zentro, -zerbitzu edo -establezimenduaren erabilera normalean eraginik ez badu.

e) Pertsonek beren osasun-egoeraz arduratzeko duten betebeharra ez betetzera edo biztanleria osorako diren osasun izaerako agindu orokorrak ez betetzea, horretatik hirugarrenen osasunerako egiazko kalteak eratortzen direnean.

f) Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetako profesionalen, gaixoen edo gaixoen laguntzaileen aurkako erresistentzia, errespetu falta, mehatxuak, irainak, errepresaliak edo beste edozein motatako presioak.

g) Bi urteko epean bi arau-hauste arin edo gehiago egiteagatik zehapena jaso izana.

3. Arau-hauste oso larriak:

a) Aurreko idatz-zatietan aurreikusitako jokabideak, foru lege honetako aginduak kontzienteki eta nahita ez betetzea suposatzen dutenean eta kalte larria eragiten dutenean.

b) Osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimenduetako profesionalen, gaixoen edo gaixoen laguntzaileen aurkako eraso fisikoa.

c) Hiru urteko epean bi arau-hauste larri edo gehiago egiteagatik zehapena jaso izana.

81. artikulua. Ezgaitasunaren ondoriozko aukeren berdintasunaren, bazterketa ezaren eta irisgarritasunaren arloko arauhausteak eta zehapenak.

Aukeren berdintasunaren, bazterketa ezaren eta irisgarritasun unibertsalaren arloko arau-hauste administratiboren bat egiten dutenei zehapena ezarriko zaie, Ezgaitasunaren bat duten pertsonen aukera berdintasunaren eta irisgarritasun unibertsalaren alorreko arau-hausteei eta zigorrei buruzko abenduaren 26ko 49/2007 Legean ezarritakoaren arabera. Hori, halere, ez da eragozpena izanen zigor arloko edo beste maila bateko gainerako erantzukizunetarako.

82. artikulua. Pertsona erantzuleak.

1. Arau-haustearen erantzuleak izanen dira, haren egile gisa hartuta, foru lege honetan arau-hauste gisa tipifikatutako egiteak edo ez-egiteak gauzatzen dituzten pertsona fisikoak edo juridikoak.

2. Zehapena ordaindu beharko dute, halaber, honako pertsonek:

a) Gurasoek edo tutoreek solidarioki ordainduko dituzte adingabeek eginiko arau-hausteetatik heldu diren zehapenak.

b) Pertsona juridikoen administratzaileek subsidiarioki ordainduko dituzte pertsona juridiko horiek eginiko arau-hausteak.

83. artikulua. Zehapenak.

1. Foru lege honetan jasotako arau-hausteengatiko zehapenak, kasua bada, isun bidez ezarriko dira; hori, halere, ez da eragozpen izanen artikulu honetako 4. idatz-zatian ezarritakoa aplikatzeko.

2. Foru lege honetan aurreikusitako arau-hausteengatik honako zehapenak ezarriko dira:

A.-Arau-hauste arinengatik:

a) Maila txikienean: 600 euro bitarteko isuna.

b) Maila ertainean: 601 euro eta 1.800 euro bitarteko isuna.

c) Maila handienean: 1.801 euro eta 3.000 euro bitarteko isuna.

B.-Arau-hauste larriengatik.

a) Maila txikienean: 3.001 euro eta 6.000 euro bitarteko isuna.

b) Maila ertainean: 6.001 euro eta 10.500 euro bitarteko isuna.

c) Maila handienean: 10.501 euro eta 15.000 euro bitarteko isuna.

C.-Arau-hauste oso larriengatik.

a) Maila txikienean: 15.001 euro eta 120.000 euro bitarteko isuna.

b) Maila ertainean: 120.001 euro eta 350.000 euro bitarteko isuna.

c) Maila handienean: 350.001 euro eta 600.000 euro bitarteko isuna.

3. Oso larritzat kalifikatutako arau-hausteengatik, gainera, establezimendua aldi baterako ixteko zehapena ere ezartzen ahalko da, osasun-zentro, -zerbitzu eta -establezimendu pribatuen kasuan, eta lanbidean jarduteko urtebetetik bost urtera bitarteko inhabilitazioa ere ezartzen ahalko da.

4. 80. artikuluko 2 f) eta 3 b) idatz-zatietan tipifikatutako arau-hausteengatik zehatutako pertsonei honako zehapena ere ezartzen ahalko zaie: osasun zentroz aldatzea eta esleitzen zaion zentroari nahitaez atxikitzea, eta hiru urtez beste zentro bat hautatzeko debekua.

84. artikulua. Mailaketa.

1. Foru lege honetan aurreikusitako arau-hausteetarako ezarri diren zehapenak maila txikienean, ertainean eta handienean mailakatuko dira, honako inguruabarrei erreparatuta:

a) Prozedura administratiboari buruzko legeek orokorrean ezarritakoak.

b) Asmo txarraren norainokoa.

c) Aurretiazko ohartarazpenak ez betetzea.

d) Eragindako osasun-nahastearen edo nahaste sozialaren larritasuna.

e) Eragindako kaltea eta ukitutako pertsonen kopurua.

f) Bereziki babestutako pertsonen talde bat zuzenean kaltetzea.

g) Arau-haustearekin lorturiko onurak.

h) Arriskuen iraunkortasuna edo aldi baterakotasuna.

i) Osasunaren arloko beste arau-hauste batzuk egotea edo haiek egitea erraztu edo ezkutatu izatea.

2. Nolanahi ere arau-haustearen ekintzaren eta aplikatutako zehapenaren artean behar den proportzionaltasuna gordeko da.

85. artikulua. Organo zehatzaile eskudunak.

1. Nafarroako Gobernua da arau-hauste oso larriengatiko 120.000 eurotik gorako zehapenak ezartzeko organo eskuduna.

2. Osasun Departamentua da 15.000 eurotik 120.000 eurora bitarteko zehapenak ezartzeko organo eskuduna.

3. Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuko zuzendari-kudeatzailea da 15.000 eurotik beherako zehapenak ezartzeko organo eskuduna.

86. artikulua. Zehapen prozedurak ebazteko epea.

Sei hilabetekoa izanen da foru lege honetan tipifikatutako arau-hausteengatik hasitako zehapen prozedurak ebazteko epea.

87. artikulua. Hertsatzeko neurriak.

Foru lege honetan oinarrituta erabakitzen diren ebazpen administratiboak betearazteko, isun hertsatzaileak jartzen ahalko dira, hilez hilekoak. Haien zenbatekoa ez da 1.000 eurotik gorakoa izanen.

Lehen xedapen gehigarria .

Osasun Departamentuak behar diren ikuskapenak eginen ditu ziurtatzeko eta egiaztatzeko bere zerbitzuan ari diren osasun-erakundeek eta langileek foru lege honetan ezarritako betebeharrak betetzen dituztela.

Bigarren xedapen gehigarria .

Foru lege honetako 38. artikuluko 4. idatz-zatiko c) letrak aipatzen dituen gidak erabiltzailearen eskura egonen dira foru lege honek indarra hartu eta urtebeteko epean; egitura erraza izanen dute; erraz ulertzeko modukoak izanen dira eta aldizka gaurkotuko dira.

Xedapen indargabetzaile bakarra.

1. Indarrik gabe utzi dira Osasunari buruzko azaroaren 23ko 10/1990 Foru Legeko 3. eta 5. artikuluak.

2. Indarrik gabe utzi da maiatzaren 25eko 2/2000 Foru Legea, Nafarroan bizi diren etorkin guztiak Nafarroako osasun sistema publikoaren babesean geratzeari buruzkoa.

3. Indarrik gabe utzi da maiatzaren 6ko 11/2002 Foru Legea, gaixoaren zenbait eskubide, hain zuzen ere biziaren gaineko aurretiazko borondateak egitekoa eta informazioa eta agiri klinikoak eskuratzekoa, arautzen dituena.

4. Indarrik gabe uzten dira foru lege honetan ezarritakoari aurka egiten dioten maila bereko edo apalagoko xedapenak.

Azken xedapenetan lehenengoa .

Nafarroako Gobernuari ahalmena ematen zaio foru lege hau garatzeko behar diren erregelamenduzko arauak eman ditzan.

Azken xedapenetan bigarrena .

Foru lege honek Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitara eman eta biharamunean hartuko du indarra.

Nik, Nafarroako Foru Eraentza Berrezarri eta Hobetzeari buruzko Lege Organikoaren 22. artikuluan xedatutakoa bete dadin, foru lege hau B.M. Erregearen izenean aldarrikatzen dut, Nafarroako Aldizkari Ofizialean berehala argitara eta "Estatuko Aldizkari Ofizialera" igor dadila agintzen dut eta herritar eta agintariei bete eta betearaz dezatela manatzen diet.

Iruñean, 2010eko azaroaren 8an.-Nafarroako Gobernuko lehendakaria, Miguel Sanz Sesma.

Iragarkiaren kodea: F1018512

Gobierno de Navarra

Contacte con nosotros | Accesibilidad | Aviso legal | Mapa web